ಕರಾವಳಿ ಶೆತ್ಕಾರಾಚೆಂ ಚೆಪೆಂ, ಭಾತಾಚೆಂ ತುಪೆಂ

ತುಪ್ಯಾ ಸಬ್ದಾವಳ್

ತುಪೆಂ : ದಾನಿ ಪುಂಜಾವ್ನ್ ದವರ‍್ಚಿ ಕಲಾತ್ಮಕ್ ಸಂಸ್ಕರಣ್ ಸಾಹೆತ್

ಗಳ್ಗೆಂ : ಅತ್ತರ್ ತಟ್ಟೆಂತ್ ಕೊವೊಳ್ನ್ ತಾಂತುಂ ಭಾತ್ ಭರ‍್ಚೆಂ - ಏಕ್ ಸಂಸ್ಕರಣ್ ಸಾಹೆತ್

ಖೊಡೊ : ತುಪ್ಯಾಚೆಂ ಆನ್ಯೆಕ್ ವಿಧಾನ್/ ಗಳ್ಗೊ ಬಾಂದುನ್ ತಾಕಾ ಭಾತೆಣಾಚಿ ತಕ್ಲಿ ಶಿಂವ್ಚಿ

ಯೆಂಟೊ : ಭಾತೆಣಾಂತ್ ವೊಳ್‌ಲ್ಲಿ ಬಾರಿಕ್ ದೊರಿ

ರಾಝು : ಸುಂಬಾಚ್ಯೊ ಮೊಟ್ಯೊ ದೊರಿಯೊ, ವಾ ನೈಲನ್ ರೋಪ್

ಪೆರ‍್ಮರಿ : ತುಪ್ಯಾ ಮುಳಾಕ್ ದವರ‍್ಚೆಂ ಭಾತೆಣಾಚೆಂ ಮೊಟೆಂ ಟಯರ್

ಉಂಡಿ : ಭಾತೆಣಾ ಪೆಂಡ್ಯೆಚೆಂ ಮೊವಾಳ್ ಭಾತೆಣ್ ಪಾಪುಡ್ನ್ ಉರ‍್ಲಲೆಂ ಘಟ್ ಭಾತೆಣ್ (ಭಾತೆಣಾಚಿ ಪೆಂಡಿ/ತೀನ್ ಪೆಂಡಿಯೊ ನಿತಳ್ ಕರ‍್ತಾನಾ ಏಕ್ ಉಂಡಿ ಜಾತಾ.)

ಪೆಳೊ : ದೊರಿಯೊ, ಯೆಂಟೆ ಗುಟ್ಲಾವ್ನ್ ದವರ‍್ಲಲೊ ಕಾಟ್

ಮಾರ್‌ಯೆಂಟೊ : ಭಾತೆಣಾಂತ್ ವೊಳ್‌ಲ್ಲೊ ಮೊಟೊ ಯೆಂಟೊ

ಆಡಿ ದವರ‍್ಚಿ : ಬುನ್ಯಾದ್ ಘಾಲ್ಚಿ

ಪೋಲ್ : ಪೊಸ್ವಲ್ಲೆ ಕಣ್ಶೆಂತ್ಲೆಂ ತಾಂದುಳ್ ನಾತ್ಲಲೆಂ ಭಾತ್

ತುಂರ‍್ಬು : ಪೊಲಿಚಿ ರಾಸ್

ಗಜ್ಡಿ : ಭಾತೆಣಾ ಬೆಡ್ಡ್

ಪೆಟ್ಣೆ : ಮಾತ್ಯೆಕ್ ಪೆಟ್ಚೆಂ ರುಕಾಚೆಂ ಬ್ಯಾಟ್

ನೆವಾಳೆಂ (ಮೂಂಜ್) : ತುಪೆಂ ರೂಂದ್ ಪಡನಾತ್‌ಲ್ಲೆಬರಿಂ ಆನಿ ಘಟಾಯ್ ದಿಂವ್ಚೆಂ ಕಲ್ಲೆಂ ದೊರಿ

ಪರ್ನೆಂ ಭಾತ್ : ಆದ್ಲ್ಯಾ ವರ‍್ಸಾಚೆಂ ಭಾತ್

ಪರ್ನೆಂ ಯೆಂಟೆ : ಆದ್ಲ್ಯಾ ವರ‍್ಸಾಚ್ಯಾ ತಾಂದ್ಳಾ ಮುಡ್ಯಾಂಚ್ಯೊ ದೊರಿಯೊ

ಕಾಂಬಿ : ತಾಸುನ್ ಕೆಲ್ಲಿಂ ಮಾಡಿಯೆಚಿಂ ರಿಪಾಂ

ಪೊಲಿ ಪೊಲಿ : ಕೃಷೆ ಗಾಯನ್

ಮ್ಹಣ್ಣಿ : ನವ್ಯಾ ತಾಂದ್ಳಾಚಿ ಖಿರ್/ಕಿಚ್ಡಿ

ಪಲ್ಕತಾ : ಉದಕ್ ಜಿರೊನ್ ಮೊಡೊನ್ ಪಡ್ಚೆಂ

ಮುಂಗೊ : ಮೊಳೊ

ಕಾಡೆ : ಮುಳಾಂ

ಕರಾವಳಿ ಶೆತ್ಕಾರಾಚೆಂ ಚೆಪೆಂ, ಭಾತಾಚೆಂ ತುಪೆಂ

ತುಳುನಾಡ್ ವ್ಯಾಪ್ತಿಂತ್ ಮ್ಹಣ್ಜೆ ತೆನ್ಕಾ-ಪಡ್ಲಾ ಕರಾವಳಿಂತ್ ಪಾವ್ಸ್ ಚಡ್ ಪಡ್ತಾ. ದೆಕುನ್ ಹಾಂಗಾಚೊ ಲೋಕ್ ಚಡ್ ಭಾತಾಚಿ ಬೆಸಾಯ್ ಕರ‍್ನ್ ಆಯ್ಲ್ಯಾತ್. ಮುಡ್ಲಾ ಆನಿ ಬಡ್ಗಾ ಪ್ರದೇಶಾಂನಿ ಪಾವ್ಸ್ ಉಣೊ ಆನಿ ಥಂಯ್ಸರ್ ವಿವಿದ್ ಬೆಳಿಂ ಹವ್ಯಾಕ್ ಹೊಂದ್ವೊನ್ ಕರ‍್ತಾತ್. ತ್ಯಾ ಬಯ್ಲಾ ಪ್ರದೇಶಾಂನಿ (ಬಯಲುಸೀಮೆ) ಖಾಣಾ-ವೊರ್ವಿ ಜಾವ್ನಾಸ್ಚಿ ದಾಳ್ ವಿಸ್ತಾರ್ ಗಾದ್ಯಾಂನಿ ಸಂಸ್ಕರಣ್ ಕರ‍್ತಾತ್. ಪೂಣ್ ಕರಾವಳಿ ಸುವಾತೆರ್ ಎಕೆ ವಾಟೆನ್ ಪಾವ್ಸ್ ಚಡ್ ಆನ್ಯೆಕೆ ವಾಟೆನ್ ಘರಾಂ ಗಾದ್ಯಾ ಬಗ್ಲೆನ್‌ಚ್ ಆಸ್ತಾತ್ ಜಾಲ್ಲ್ಯಾನ್ ಹಾಂಗಾಚೆ ಶೆತ್ಕಾರ್ ಆಪ್ಣೆಂ ಸ ಮ್ಹಯ್ನೆ ಘಾಮ್ ಪೀಳ್ನ್ ಕೆಲ್ಲೆಂ ಪೀಕ್ ಘರಾಚ್ಯಾ ಮುಕಾರ್, ಆಂಗ್ಣಾಂತ್ ಸಂಸ್ಕರಣ್ ಕರ‍್ತಾತ್. ಅಸಲ್ಯಾ ಭಾತಾ ಸಂಸ್ಕರಣ್ ಸಾಹೆತಿಕ್ ‘ತುಪೆಂ ಮ್ಹಣ್ತಾತ್. ಕನ್ಯಾ/ನಿರ್ನಾಳ್ ಬೊಂತಿಂಗಳಾಂತ್ (ಆಕ್ಟೊಬರ್- ನವೆಂಬರ್)ಭಾತ್ ಲುಂವೊನ್ ನಿತಳ್ ಕರ್ನ್ ಸುಕೊವ್ನ್, ತುಪೆಂ ಘಾಲ್ನ್ ಉಪ್ರಾಂತ್ ಮಾಯ್ ಸುಗ್ಗಿ ಮ್ಹಯ್ನಾಂತ್ ತಾಂದುಳ್ ಕರ‍್ಚೊ. ‘ಬಸೊನ್ ಖಾತಲ್ಯಾಕ್ ಭಾಂಗಾರಾಚೆಂ ತುಪೆಂ ಆಸ್ಲ್ಯಾರ್‌ಯೀ ಪಾಂವ್ಚೆಂ ನಾ, ‘ತುಪೆಂ ಪಳೆವ್ನ್ ಚೆಡುಂ ದೀ, ಚೆಪೆಂ ಪಳೆವ್ನ್ ಮಣಯ್ ದೀ’  ಹ್ಯೊ ತುಪ್ಯಾ ವಿಶಿಂ ಸಾಂಗ್ಣ್ಯೊ. ತುಪ್ಯಾಕ್ ತುಳು ಭಾಶೆಂತ್ ಸಿರಿ ತುಪ್ಪೆ, ಕಾನಡಿಂತ್ ಕಣಜ, ಕೊಂಕ್ಣೆಂತ್ ತುಪೆಂ, ಖೊಡೊ, ಗೊಳ್ಗೊ ಅಶೆಂ ವಿವಿದ್ ನಾಂವಾಂ ಆಸಾತ್. ಎಣೆಲ್ (ಜೂನ್ ಥಾವ್ನ್ ಆಕ್ಟೋಬರ್) ಬೆಸಾಯೆಚೆಂ ತುಪೆಂ ಸಾಮಾನ್ಯ್ ಜಾವ್ನ್ ಘರ‍್ಚ್ಯಾ ಆಂಗ್ಣಾಂತ್ ಸೊಭಯ್ತಾತ್. ತಾಕಾ ‘ಭಾತಾ ತುಪೆಂ ಮ್ಹಣ್ತಾತ್. ವಿಂಗಡ್ ಬೆಸಾಯೆಚೆಂ ಭಾತ್ ಘರಾ ಭಿತರ್ ಥೊಡೆ ದೀಸ್ ಗೊಳ್ಗ್ಯಾಂತ್ ಭರ್ನ್ ದವರ‍್ತಾತ್. ಹಾಕಾ ‘ಗೊಳ್ಗ್ಯಾ ತುಪೆಂ ಮ್ಹಣ್ತಾತ್.

ಆದ್ಲ್ಯಾ ಕಾಳಾರ್ ಚಡಾವತ್ ಘರಾಂ ಕೊಲ್ವಾಚಿಂ. ದಾರಾಂ/ಬಾಗ್ಲಾಂ ನಾತ್ಲ್ಯಾರ್‌ಯೀ ಸಬಾರ್ ಕುಡಾಂಚಿಂ ಘರಾಂ ಆಸ್ತಾಲಿಂ. ಘರಾಕ್ ಲಾಗೊನ್ ಜೊಪ್ಡಿಂ ಆನಿ ಸೊಪೆ ಆಸ್ತಾಲೆ. ಆದ್ಲಿಂ ಘರಾಂ ಪಾವ್ಶಿಲ್ಯಾ ದಿಸಾಂನಿ ಪೊಂವ್ತಾಲಿಂ. ಘರಾಂತ್ ಜಣಾಂ ಚಡ್ ಆಸೊನ್ ಘರಾಂ ಸರಕ್ ಭರ‍್ಲೆಲ್ಯಾ ತಾರ‍್ವಾಬರಿಂ ಭರೊನ್ ಆಸ್ತಾಲಿಂ. ಪೂಣ್ ಕೃಷಿ ಭುಂಯ್ ಚಡ್ ಆಸ್ಲಲ್ಯಾನ್ ಭಾತಾಚೆ ಬೆಸಾಯೆಕ್ ಹೊಂದ್ವೊನ್ಂಚ್ ಜಿಯೆತಾಲಿಂ. ಭಾತಾಚಿ, ಬಿಯಾಂಚಿ ರಾಸ್ ಘರಾಂನಿ ಆನಿ ಸೊಪ್ಯಾಂನಿ ಲೊಳ್ತಾಲಿ. ಚಡಾವತ್ ಸಂಪ್ರದಾಯಿಕ್ ಬೆಳಿಂ ಕರ‍್ತಾಲಿಂ ಜಾಲ್ಲ್ಯಾನ್ ವಿವಿದ್ ನಮೂನ್ಯಾಚಿಂ ಭಾತಾಂ ಆನಿ ಬಿಯಾಂ ಘರಾ ಥಾವ್ನ್ ಆಂಗ್ಣಾ ಮ್ಹಣಾಸರ್ ರಾಸ್ ಪಡ್ತಾಲಿಂ. ಕನ್ಯಾ/ನಿರ್ನಾಳ್, ಬೊಂತಿಂಗಳಾಂತ್ ಭಾತಾಚಿ ಭರ‍್ತಿ ಜಾಲ್ಲ್ಯಾನ್ ಸಕ್ಕಡ್ ಎಕ್ಟಾಂಯ್ ಕರ್ನ್ ವಾರ‍್ಯಾಕ್ ಧರ್ನ್, ಸುಕೊವ್ನ್ ತುಪೆಂ ಘಾಲ್ತಾಲಿಂ. ಥೊಡಿಂ ಸುಗ್ಗಿ ಸಾಗೊಳಿ ಆರಂಭ್ ಕರ‍್ಚೆ ಆದಿಂ ಆನಿ ಥೊಡಿಂ ಸುಗ್ಗಿ ಸಾಗೊಳಿ ಜಾತೆಚ್ ತುಪೆಂ ಘಾಲ್ತಾಲಿಂ. ಭಾತಾ ರಾಶಿಕ್, ಸುವಾತೆಕ್ ಆನಿ ಭುಂಯ್ಕಾರಾಂಚೆ ಪುರ್ಸೊತೆಕ್ ಹೊಂದ್ವೊನ್ ಭಾತಾ ತುಪೆಂ ಘಾಲ್ಚೆಂ ಆಸ್‌ಲ್ಲೆಂ. ಆದಿಂ 90% ಬೆಸಾಯೆಗಾರಾಂ ತುಪೆಂ ಘಾಲ್ತಾಲಿಂ.

ತುಪೆಂ ಘಾಲ್ಚೊ ಉದ್ದೇಶ್

ಭಾತಾ ತುಪೆಂ ಸಂಸ್ಕರಣೆಚೆಂ ಏಕ್ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ್ ವಿಧಾನ್. ತುಪ್ಯಾಂತ್ ಘಾಲ್ಲೆಂ ಭಾತ್ ಸುರ‍್ಯೆನಾ, ಭಾತೆಣಾಚೆ ದಾವೆಕ್ ಗುಸ್ ಆನಿ ಧುಳ್ ಜಿರೊನ್ ತೆಂ ಭಾತ್ ಘಟಾಯೆನ್ ಭರ‍್ತಾ. ತಾಂದ್ಳಾಚೊ ತೀರ್ಲ್, ಸತ್ವಾನ್ ಭರ‍್ತಾ. ತುಪೆಂ ಘಾಲ್ಲ್ಯಾ ಉಪ್ರಾಂತ್ ಘರಾಂತ್ ಖಾಣಾ ವೊರ್ವೆಚಿ ಸುಕ್ಷಿಮ್ ಕರ‍್ತಾಲಿಂ. ಭಾತೆಣ್ ವೆಗಿಂ ಪಾಪುಡ್ನ್ ಭಾತೆಣಾಚೊ ತಾಂದುಳ್ ಜೇಂವ್ಕ್ ವಾಪರ‍್ತಾಲಿಂ. ತುಪ್ಯಾಚ್ಯಾ ಧಯ್ರಾನ್ ರಿಣ್ಕಾರ್ ಥೊಡೊ ವಾಯ್ದೊ ಮಾಫಿ ದಿತಾಲೆ. ವೊಲಿಯೆಗಾರಾಂ ರಿಣ್ಕಾರಾಕ್ ಪಾತ್ಯೆತಾಲಿಂ. ಚಾಲಿ ಗೆಣಿಚ್ಯಾಂಕ್ ತುಪೆಂ ಜಾಮೀನ್ ರಾವ್ತಾಲೆಂ. ಸ-ಸಾತ್ ಮ್ಹಯ್ನೆ ಧನಿಯಾಚೆ ಧೊಶಿ ಉಣೆ ಜಾತಾಲೆ. ತಶೆಂಚ್ ಭರ‍್ಮಾ ಖಾತಿರ್ ತರ್‌ಯೀ ತಾಂದುಳ್ ಮುಡೆ ಜಾವ್ನ್ ಮಾಳೊ ಚಡ್ತಾಲೊ. ಎಕೆ ವಾಟೆನ್ ಸಾಂಗ್ಚೆಂ ತರ್ ತುಪೆಂ ರಿಣ್ಕಾರಾಕ್ ಧಯ್ರ್, ಧನಿಯಾಕ್ ಜಾಮೀನ್, ಘರ‍್ಚ್ಯಾಂಕ್ ಭರ್ವಸೊ, ಗೆಣಿದಾರಾಂಕ್ ಥೊಡಿ ಮಾಪಿ ತಶೆಂಚ್ ಶೆತ್ಕಾರಾಕ್ ಗೌರವಾಚೆಂ ಜಾವ್ನಾಸ್‌ಲ್ಲೆಂ.

ತುಪೆಂ ಘಾಲುಂಕ್ ಗರ್ಜ್ ಪಡ್ಚಿ ಸಾಹೆತ್

ಭಾತಾ ರಾಶಿಕ್ ಹೊಂದ್ವೊನ್ 5 ಥಾವ್ನ್ 6 ಫುಟಿ ಲಾಂಬಾಯೆಚಿಂ ವೊಳ್‌ಲ್ಲಿಂ ಮಾಡಾಚಿಂ ಜಿವಿಂ ಮೊಡ್ಲಾಂ, ಮೊಡ್ಲಾಂ ತಿತ್ಲೆ ಲಾಂಬಾಯೆಚ್ಯೊ ಮಾಡಿಯಾಂಚ್ಯೊ ಕಾಂಬಿ ವಾ ರುಕಾಚಿಂ ರಿಪಾಂ, ವೊಳ್‌ಲ್ಲೆ ಭಾತೆಣಾಚೆ ಯೆಂಟೆ, ದೊರಿಯೊ, ರಾಝು, ಭಾತೆಣಾಚಿ ಫೆರ‍್ಮರಿ, ಭಾತೆಣಾಚೊ ಮಾರ್ ಯೆಂಟೊ, ತಕ್ಲಿ ಬಾಂದ್‌ಲ್ಲ್ಯೊ ಭಾತೆಣಾಚ್ಯೊ ಪೆಂಡಿಯೊ, ಮೂಳ್ ಬಾಂದ್‌ಲ್ಲೆ ಭಾತೆಣಾಚೆ ಉಂಡ್ಯೆ, ಶಿಂವ್ಚ್ಯಾ ಖಾತಿರ್ ಲಾಂಬ್ ನಿತಳ್ ಭಾತೆಣಾ ಪೆಂಡಿಯೊ, ವ್ಹಾಳಯ್ ಖಾಯ್ನಾತ್‌ಲ್ಲೆಬರಿಂ ಅಡಿಯೆಕ್ ಘಾಲುಂಕ್ ಗೊಬೊರ್, ಉದ್ಕಾ ಶೆಳ್ ವಯ್ರ್ ಯೆನಾತ್‌ಲ್ಲೆಬರಿಂ ತುಂರ‍್ಬು, ಕಲ್ಲೆಂ ದೊರಿ (ನೆವಾಳೆಂ), ಸುರ‍್ಯೆನಾತ್‌ಲ್ಲೆಬರಿಂ ಚುಣೊ, ತಕ್ಲಿ ಶಿಂವೊಂಕ್ ಕಾಡೆ ಬಾಂದುನ್ ಪಾಟಿಂ ಘುಂವ್ಡಾಯ್ಲಲೆ ಉಂಡಿಯೆ ಪೆಳೆ, ತಶೆಂಚ್ ಘಡ್ಗಡೊ, ಝಗ್ಲಾಣೆಂ ಲಾಗನಾತ್‌ಲ್ಲೆಬರಿಂ ಲೊಂಕಾಡ್ ತಶೆಂಚ್ ತುಪ್ಯಾಚೆಂ ಲಾಂಚನ್ ಕಣ್ಶೆಚಿ ಸಿರಿ ವಾ ಭಾತೆಣಾ ಯೆಂಟ್ಯಾಂನಿ ಬಾಂದ್‌ಲ್ಲೊ ಖುರಿಸ್. ದುಷ್ಟ್‌ಗಾಯ್ ಲಾಗಾನಾತ್‌ಲ್ಲೆಬರಿಂ ಕುಪಾ ಫಾತೊರ್, ಮಾತ್ಯಾಚೆ ಕೇಸ್, (ತೀಮುಳ್ಳು) ಕಾಂಟಿಯ್ ಥೊಡಿಂ ವಾಪಾರ‍್ತಾತ್. ಇತ್ಲೆಂ ಆಸ್ಲ್ಯಾರ್ ಪಾವನಾ! ಪರ್ನೆಂ ಇಲ್ಲೆಂ ಭಾತ್ ಶಾಸ್ತಿರಾಖಾತಿರ್ ಆನಿ ನವೆಂ ಭಾತ್, ಕುರ‍್ವಿಂ, ಕುರ‍್ಪಾಣೆ ಆನಿ ಆಂಗಣ್ ಭರ್ನ್ ಜಣಾಂ ಇತ್ಲೆಂ ಆಸ್ಲ್ಯಾರ್ ಸುಮಾರ್ ಚಾರ್ ವರಾಂ ಭಿತರ್ ತುಪೆಂ ತಯಾರ್ ಜಾತಾ. ಪೊಲಿ (ಲೋಕ್‌ವೇದ್ ಕೃಷಿ ಗಾನಾಂ), ಪದಾಂ, ಫೊಕಣಾಂ ಸಾಂಗಾತಾ ಮೆಳ್ತಾನಾ ತುಪೆಂ ಘಾಲ್ಚೆಂ ತೆಂ ಅಂಗಣ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ್ ದಾಯ್ಜ್ ಕಲಾಂಗಣಾ ಬರಿಂ ಸೊಭ್ತಾ.

ತುಪೆಂ ಘಾಲ್ಚಿ ರೀತ್, ಏಕ್ ಸಂಪ್ರದಾಯ್

ಆದಿಂ ಭಾತಾ ತುಪೆಂ ಘಾಲುಂಕ್ ಆಮಿ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ ಶೆತ್ಕಾರಾಂ ಆಯ್ತಾರ್‌ಚ್ ವಿಂಚವ್ಣ್ ಕರ‍್ತಲ್ಯಾಂವ್. ಹಿಂದ್ವಾಂ ಭೊಟಾ ಲಾಗಿಂ ವಿಚಾರ್ನ್ ಅಮಾಸ್, ಸಂಕ್ರಾಂದ್, ಪೂವೆ, ಪುನವ್ ಅಶೆಂ ರಾಶಿ ವಿಂಚುನ್ ತುಪೆಂ ಘಾಲ್ತಾಲಿಂ. ತುಪೆಂ ಏಕ್ ಸಂಪ್ರದಾಯಿಕ್ ಸಾಹೆತ್ ಜಾಲ್ಲ್ಯಾನ್ ಥೊಡೆ ಆಚಾರ್ ವಿಚಾರ್ ಪಾಳ್ತಾಲಿಂ. ತ್ಯಾ ದೀಸ್ ಭಾತ್ ಉಕ್ಡುಂಕ್ ಆಡ್ವಾರ‍್ಲಲೆಂ ಆಸ್ತಾಲೆಂ. ಭಾತ್ ಘಾಲುಂಕ್ ವೊಂಪ್ಣಿ ಉಪ್ಯೋಗ್ ಕರಿನಾತ್‌ಲ್ಲಿಂ. ಗೊಟ್ಯಾಂತ್ಲೆಂ ಸಾರೆಂ ತ್ಯಾ ದಿಸಾ ಕಾಡಿನಾತ್ಲಿಂ. ಚಡ್ ಪಿಂವ್ಡ್ಯಾಂಕ್ ಥಂಯ್ಸರ್ ಆವ್ಕಾಸ್ ದೀನಾತ್‌ಲ್ಲಿಂ. ಹಿಂದ್ವಾಂ ಕುಟ್ಮಾಂತ್ ಅಮೆ, ಸೂತಕ್ ಆಸ್ಲ್ಯಾರ್ ತ್ಯಾ ದಿಸಾ ತುಪೆಂ ಘಾಲಿನಾತ್‌ಲ್ಲಿಂ. ಘರಾಕ್ ಆಡ್ವಾರ‍್ಲೆಲ್ಯಾ ಸ್ತ್ರೀಯಾಂನಿ ಥಂಯ್ಸರ್ ಮೆಳೊಂಕ್ ನಾತ್‌ಲ್ಲೆಂ. ತ್ಯಾ ದಿಸಾಂನಿ ರಾಯ್ರೆ ಚನ್ನೆ (ಆಮಾಸೆ ಪಾಟ್ಲೆ ಥೊಡೆ ದೀಸ್) ಆಸೊಂಕ್ ನಜೊ ಆಸ್‌ಲ್ಲೆಂ. ವೆಳಾರ್ ಆರಂಭ್ ಕರ್ನ್ ವೆಳಾರ್ ಸಂಪ್ಣಿ ಕರುಂಕ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲೆಂ. ಭಾತ್ ಆದ್ಲ್ಯಾ ದಿಸಾ ವಾರ‍್ಯಾಕ್ ದೀವ್ನ್ ತಯಾರ್ ಕರುಂಕ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲೆಂ. ತುಪ್ಯಾಖಾತಿರ್ ಬರಿಂ ಮೊಡ್ಲಾಂ ಕಾತರ್ನ್ ವೋಳ್ನ್ ದವರ‍್ಚೆಂ ಆನಿ ಜಾಯ್ ಪುರ‍್ತೊ ಯೆಂಟೊ (ಭಾತೆಣಾಚಿ ದೊರಿ) ಕರ್ನ್ ಪೆಳೊ ಕರ್ನ್ ದವರ‍್ಚೆಂ ಆಸ್‌ಲ್ಲೆಂ.

ತುಪೆಂ ಏಕ್ ಕಲಾತ್ಮಕ್ ಮಾಂಡಾವಳ್, ನೆಮಾ ಪರ್ಮಾಣೆಂ ಜಾಯ್ಜೆ. ದೆಕುನ್ ಚತ್ರಾಯೆನ್ ಮಾಂಡಾವಳ್ ಕರಿಜೆ. ಪೂಣ್ ಚಿಕ್ಕೆಂ ನಿಯಂತ್ರಣ್ ಚುಕ್ಲ್ಯಾರ್‌ಯೀ ತುಪೆಂ ಎಕೆ ಕುಶಿಕ್ ಮಾಲ್ವಾತಾ. ಉಪ್ರಾಂತ್ ಆಡಿಂ ಊದ್ ದೀಜೆ ಪಡ್ತಾ. ತಶೆಂಚ್ ತುಪೆಂ ಕಾಡ್ತಾ ಮ್ಹಣಾಸರ್ ಭಿರಾಂತ್‌ಚ್. ತಾಂತುಂ ಜಡಾಯ್ ಚಡ್ ಆಸ್ತಾ. ತಶೆಂ ಭಾತೆಣ್ ನಿತಳ್ ನಾ ತರ್, ಚಿಕ್ಕೆಶೆಂ ಶಿಂವ್ಚೆಂ ಚಡ್ ಉಣೆಂ ಜಾಲ್ಯಾರ್, ತುಪೆಂ ಪಲ್ಕತಾ ಆನಿ ತಾಂತ್ಲೆಂ ಭಾತ್ ಕಿರ್ಲತಾ. ದೆಕುನ್ ತುಪೆಂ ಘಾಲುಂಕ್ ಕಳಿತ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲೆಚ್ ಮನಿಸ್ ಜಾಯ್ಜೆ.

ಪಯ್ಲೆಂ, ಆಂಗ್ಣಾಂತ್ ಗೊಬೊರ್ ಪಾತ್ಳಾಂವ್ಚೆ ಸವೆಂ ತುಂರ‍್ಬು ಘಾಲ್ನ್ ತುಪ್ಯಾಕ್ ಆಡಿ ದವರ‍್ಚಿ. ಉಪ್ರಾಂತ್ ನಿತಳ್ ಭಾತೆಣ್ ಪಾತ್ಳಾಂವ್ಚೆಂ ಆನಿ ಉಚಿಡಿ ಭಾತೆಣಾಚೆ ಕಾಡೆ ಪಾಟಿಂ ಘಾಲ್ನ್ ಸೊಡವ್ನ್ ವೃತ್ತಾಕಾರಾರ್ ಗಜ್ಡಿ ದವರ‍್ಚೆಂ, ಉಪ್ರಾಂತ್ ಭಾತೆಣಾಚಿ ಪೆರ‍್ಮರಿ (ಮೊಟೊ ಯೆಂಟೊ 6” ವಯ್ಲೊ) ದವರ‍್ಚಿ, ತಾಚೆ ವಯ್ರ್ ತುಪ್ಯಾಚ್ಯಾ ಮುಖೆಲ್ಯಾಂನಿ ಮೊಡ್ಲಾಕ್ ಎಕ್ಲ್ಯಾ ಲೆಕಾರ್ ಧರ್ನ್ ದವರ‍್ಚೆಂ ಆನಿ ತೆ ಪೆರ‍್ಮರಿಕ್ ಮಾರ್ ಯೆಂಟ್ಯಾನ್ ಭೊಂವಾಡೊ ಬಾಂದ್ಚೆಂ. ಉಪ್ರಾಂತ್ ಪೆರ‍್ಮರಿ ದವರ‍್ಲಲ್ಯಾಂನಿ ಸಕ್ಡಾಂನಿ ಕುರ‍್ಪಾಣ್ಯಾಂನಿ ಥೊಡೆಂ ಭಾತ್ ಕಾಣ್ಘೆವ್ನ್ ಉಜ್ವೊ ಪಾಯ್ ಭಿತರ್ ದವರ್ನ್ ‘ಪೊಲಿ, ಪೊಲಿ, ಪೊಲಿಯೆ, ಪೊಲಿ ಮ್ಹಣ್ ಸಾಂಗೊನ್ ಭಾತ್ ವೊತ್ಚೆಂ. ಉಪ್ರಾಂತ್ ಪೆರ‍್ಮರಿ ದವರ‍್ಲಲ್ಯಾಂನಿ ವೊಳ್‌ಲ್ಲಿಂ ಮೊಡ್ಲಾಂ ಘೆವ್ನ್ ಪೆರ‍್ಮರಿ ಆನಿ ಭಾತಾಚ್ಯಾ ಮಧೆಂ ಭಾತೆಣ್ ವೊಂದ್ವೊನ್ ಮೊಡ್ಲಾಂ ನೀಟ್ ರೊಂಬೊವ್ನ್ ಉಬಿಂ ಧರ‍್ಚಿಂ. ಆನ್ಯೆಕ್ಲ್ಯಾನ್ ತ್ಯಾ ಮೊಡ್ಲಾಂ ಭೊಂವಾರಿಂ ನೆವಾಳೆಂ (ಕಲ್ಲೆಂ) ಬಾಂದ್ಚೆಂ, ತಾಚೆ ಉಪ್ರಾಂತ್ ಹರ್ ಮೊಡ್ಲಾಚ್ಯಾ ಸಂದಾಕ್, ಕಲ್ಲೆ ದೊರಿಯೆ ಆನಿ ಮೊಡ್ಲಾ ಮಧೆಂ ಕಾಂಬಿಯೊ ರಿಪಾಂ ತೊಪುನ್ ಉಬಿಂ ಕರ‍್ಚಿಂ. ತವಳ್ ತುಪೆಂ ಎಕಾ ಗುಡಾಬರಿಂ ಜಾತಾ. ಥಂಯ್ಸರ್ ಖೊಡ್ಯಾಚೆಂ ರೂಪ್ ಯೆತಾ. ಉಪ್ರಾಂತ್ ಭಿತರ‍್ಲ್ಯಾನ್ ತಕ್ಲಿ ಬಾಂದ್‌ಲ್ಲ್ಯೊ ಪೆಂಡಿಯೊ ಕಾಡೆ ತೊಪುನ್ ಮೊಡ್ಲಾಂಚೆ ದೆಗೆರ್ ಭಾತಾ ಬಗ್ಲೆನ್ ಭೊಂವಾಡೆಂ ಲಾವ್ನ್ ಯೆಂವ್ಚೆಂ. ಎಕ್ಲೊ ಯೆಂಟೆ ಸುತ್ತಾವ್ನ್ ಯೆತಾನಾ, ಭಿತರ‍್ಲ್ಯಾನ್ ಎಕ್ಲ್ಯಾನ್ ಪೆಂಡಿಯೊ ಖೊವಂವ್ಚೆಂ ಆನಿ ಘಾಲ್ಲ್ಯಾ ತಿತ್ಲೆಂ ಭಾತ್ ಗುಡ್ಡಾವ್ನ್ ಘಟ್ ಕರ‍್ಚೆಂ. ತುಪೆಂ ವಯ್ರ್ ವಯ್ರ್ ಯೆತಾನಾ ಕಲ್ಲೆಂ ಸಡಿಲ್ ಕರ‍್ತೇ ಯೇಜೆ. ತವಳ್ ತುಪೆಂ ವಯ್ರ್ ರೂಂದ್ ಜಾತೇ ಯೆತಾ. ಭಾತ್ ಕಿತ್ಲೆಂ ಆಸಾ ತ್ಯಾ ಮಾಪಾನ್ ಕಲ್ಲೆಂ ಸಡಿಲ್ ಕರಿಜೆ. ಆನಿ ಸುತ್ತಾಂವ್ಚ್ಯಾ ಯೆಂಟ್ಯಾಕ್ ಎಕಾ ಲ್ಹಾನ್ ಪೆಟ್ಣ್ಯಾಂತ್ ಪೆಟುನ್ ತಶೆಂಚ್ ಯೆಂಟೊ ಸುತ್ತಾಯ್ತಾನಾ ಬಿಗ್ದೊಂಚ್ಯಾ ಖಾತಿರ್ ಕಾಂಬಿಯಾಂಕ್ ಮಧೆಂ ಮಧೆಂ ಯೆಂಟೊ ಭೊಂವಾಡೊ ಕಾಡ್ನ್ ವ್ಹರಾಜೆ ಪಡ್ತಾ. ತುಪೆಂ ವಯ್ರ್ ಸಮತಟ್ಟ್ ಜಾತಾನಾ, ಕಳ್ಶೆಂತ್ ಭಾತ್ ಭರ್‌ಲ್ಲೆ ಬರಿಂ ದಿಸ್ತಾ. ತವಳ್ ನಿಮಾಣೆ ಖೊವಯ್ಲಲ್ಯೊ ಪೆಂಡಿಂಯಾಂಚ್ಯೊ ತಕ್ಲಿ ಬಾಂದುನ್ ಪಾಂತಿ ವೊಳ್ನ್ ಯೇಜೆ. ತವಳ್ ವಯ್ರ್ ಎಂಬ್ರೊಯ್ಡರಿ ಕೆಲ್ಲೆಬರಿಂ ದಿಸ್ತಾ. ಉಪ್ರಾಂತ್ ದುಸ್ರ್ಯೊ ಪೆಂಡಿಯೊ ಪಾಂತ್ಯೆ ಭಿತರ‍್ಲ್ಯಾನ್ ತಕ್ಲಿ ವಯ್ರ್ ಘಾಲ್ನ್ ಖೊವೊವ್ನ್ ವೆಚೆಂ ಆನಿ ತಾಂಚೆರ್ ದುಸ್ರೆಂ ಏಕ್ ನೆವಾಳೆಂ ಬಾಂದ್ಚೆಂ. ತ್ಯಾ ನೆವಾಳ್ಯಾಕ್ ಆನಿ ಪಾಂತ್ಯೆಕ್ ಖೊವಯ್ಲೆಲ್ಯಾ ಭಾತೆಣಾಂಕ್ ಥಂಯ್ ಥಂಯ್ ಸುಂಬಾಚೆ ಕಟ್ ಘಾಲ್ಚೆ. ತವಳ್ ವಯ್ಲೆಂ ಭಾತೆಣ್ ಸಕ್ಲಾ ನಿಸರ‍್ನಾ. ತಶೆಂಚ್ ಭಾತೆಣ್ ಲಾವ್ನ್ ವಯ್ರ್ ವೆತಾನಾ ಲಾಗಿಂ ಲಾಗಿಂ ಹಾಡ್ಚೆಂ ಆನಿ ಭಾತ್ ಘಾಲ್ತೆ ವಯ್ರ್ ವೆಚೆಂ. ತವಳ್ ಮುಳಾಬರಿಚ್ ತುಪ್ಯಾಚಿ ವಯ್ಲಿ ಕೂಸ್ ಲಾಗಿಂ ಯೆತಾ. ಉಪ್ರಾಂತ್ ಲಾಂಬ್ ನಿತಳ್ ಭಾತೆಣಾಚ್ಯೊ ಪೆಂಡಿಯೊ ಸೊಡವ್ನ್ ತುಪೆಂ ಶಿಂವೊಂಕ್ ಆರಂಭ್ ಕರ‍್ಚೆಂ. ಶಿಂವೊನ್ ವಯ್ರ್ ವೆಚ್ಯಾ ಪಯ್ಲೆಂ ಥಂಯ್ಸರ್ ಭಾತಾ ಮದೆಂ ಕಾಂಟಿ, ಕೇಸ್, ಕುಪಾ ಫಾತೊರ್, ಲೊಂಕಾಡ್ ಆನಿ ಡಿಡಿಟಿ, ಪರ್ನೆಂ ಭಾತ್ ದವರ‍್ತಾತ್. ಉಪ್ರಾಂತ್ ಸಬಾರ್ ಹಂತಾಂನಿ ಭಾತೆಣಾಚಿ ತಕ್ಲಿ ಸಕ್ಲಾ ಘಾಲ್ನ್ ಶಿಂವ್ಚೆಂ. ನಿಮಾಣ್ಯಾ ಹಂತಾಕ್ ಪಾವ್ತಾನಾ, ಭಾತೆಣಾ ಉಂಡಿಯೊ, ಕಾಡೆ ಬಾಂದುನ್, ಪಾಟಿಂ ಬಾಗಾವ್ನ್ ಕೆಲ್ಲೆ ಪೆಂಡಿಯೊ ತಕ್ಲೆಕ್ ವೊಮ್ತೆಂ ಘಾಲ್ಚೆ. ತಶೆಂಚ್ ದೋನ್-ತೀನ್ ಪೆಂಡಿಯೊ ಘಾಲ್ನ್ ತಾಚ್ಯಾ ಕಟ್ ಘಾಲ್ಲ್ಯಾ ದೊಂಪ್ಳ್ಯಾಕ್ ಖುರಿಸ್ ವಾ ಸಿರಿ ಹಾಚೆಂ ಮೂಳ್ ರಿಗವ್ನ್ ದವರ‍್ಚೆಂ. ತವಳ್ ತುಪೆಂ ಸಂಪೂರ್ಣ್ ಜಾತಾ.

ತೀನ್ ದಿಸಾಂ ಉಪ್ರಾಂತ್ ತುಪೆಂ ಸಾರ್ಕೆಂ ಬಸಲ್ಲೆಂ ಆಸ್ತಾ. ತವಳ್ ಶಿಂವ್‌ಲ್ಲೆಂ ಭಾತೆಣ್ ಭೊಂವ್ತಣಿ ಸೊಭಿತ್ ಕರ್ನ್ ಕಾತರ‍್ಚೆಂ ಆನಿ ಮುಳಾಂತ್ ಫೆರ‍್ಮರೆ ಭಾಯ್ರ್ ಆಯಿಲ್ಲೆಂ ಭಾತೆಣ್ ಕಾತರ‍್ಚೆಂ. ಉಪ್ರಾಂತ್ ಬರಿ ಮಾತಿ ಕಾಲವ್ನ್ ಫೆರ‍್ಮರಿ ಭೊಂವ್ತಣಿ ಲೆಪ್ಚಿ ಆನಿ ಸುಕೊನ್ ಯೆತಾನಾ ಪೆಟ್ಣ್ಯಾಂತ್ ಪೆಟುನ್, ಶೆಣ್ ವಾ ತಾರ್ ಸಾರಂವ್ಚೆಂ. ಅಶೆಂ ಸೊಭಿತ್ ಏಕ್ ತುಪೆಂ ಘರಾ ಮುಕಾರ್ ಹೊಕ್ಲೆ ಪರಿಂ ಸೊಭ್ಚ್ಯಾಕ್ ತಯಾರ್.

ತುಪೆಂ ಕಾಡುಂಕ್ ಆರಂಭ್ ಕರ‍್ತಾನಾ, ಕಶೆಂ ತುಪೆಂ ಆಕೇರ್ ಕೆಲ್ಲೆಂ ತಶೆಂಚ್ ತಕ್ಲೆ ಥಾವ್ನ್ ಕಾಡ್ನ್ ಯೆಂವ್ಚೆಂ. ನಾ ತರ್ ಮಧೆಂ ದೊಂಪ್ಳೊ ಕಾಡ್ನ್ ತಾಂದ್ಳಾ ಮುಡ್ಯಾಂತ್ಲೊ ತಾಂದುಳ್ ದೆಂವಯಿಲ್ಲೆ ಪರಿಂ ಭಾತ್ ಕುರ‍್ವ್ಯಾಂಕ್ ದೆಂವಂವ್ಚೆಂ. ನಿಮಾಣೆಂ ಆಡಿ ಕಾಡ್ಚಿ ಆನಿ ಶೆಣ್ ಝಾಡ್ಚೆಂ. ವ್ಹಡ್ ತುಪ್ಯಾಂತ್ಲೆಂ ಭಾತ್ ಕಾಡ್ತಾನಾ ನಿಸಣ್ ಉಪ್ಯೋಗ್ ಕರುಂಕ್ ಪಡ್ತಾ.

ತುಪ್ಯಾ ವಿಶಿಂ ಥೊಡೆಂ...

ಎಕಾ ತುಪ್ಯಾಂತ್ ಕನಿಷ್ಟ್ 10 ಮುಡೆ ತಾಂದ್ಳಾಚೆಂ ಭಾತ್ ಭರ‍್ಯೆತ್. ವ್ಹಡ್ ಬೆಸಾಯ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲ್ಯಾಂನಿ 100 ಮುಡೆ ತಾಂದ್ಳಾಚೆಂ ಭಾತ್ ತುಪ್ಯಾಂತ್ ಘಾಲ್ಯೆತ್. ಆದ್ಲ್ಯಾ ಸತಾಚ್ಯಾ ಬೆಳ್ಯಾಂನಿ ಕನಿಷ್ಟ್ ಎಕಾ ಎಕ್ರ್ಯಾಂತ್ 10 ಮುಡೆ ತಾಂದುಳ್ ಜಾತಾಲೊ ತರ್, 20 ಎಕ್ರೆ ಬೆಸಾಯ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲ್ಯಾ ವ್ಹಡ್ ಬೆಸಾಯೆಗಾರಾಂಕ್ ಕನಿಷ್ಟ್ 200 ಮುಡೆ ತಾಂದ್ಳಾಚೆಂ ಭಾತ್ ಜಾತಾಲೆಂ. ತವಳ್ ಆಂಗ್ಣಾಂತ್ ದೋನ್ ತುಪಿಂ ಘಾಲ್ತಾಲಿಂ. ಪೂಣ್ ತಸಲಿ ಸಾಗೊಳಿ ಆತಾಂ ಆಸ್‌ಲ್ಲಿ ತರ್, ಆತಾಂಚ್ಯಾ ವೆಗ್ಯಾನಿಕ್ ಬೆಳ್ಯಾಂನಿ ಎಕ್ರ್ಯಾಕ್ 40 ಮುಡೆ ತಾಂದ್ಳಾಚೆಂ ಭಾತ್ ಜಾತಾನಾ, ಭಾತಾಚಿಂ ತುಪಿಂ ಕಿತ್ಲಿಂ ಜಾತಿಂ ಕೊಣ್ಣಾ?

ಲ್ಹಾನ್ ಸಾಗೊಳೆಗಾರಾಂಚಿಂ ಧಾ, ವೀಸ್, ತೀಸ್, ಚಾಳೀಸ್ ಮುಡ್ಯಾಂಚಿಂ ತುಪಿಂ ಚಾಲ್ತೆರ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲಿಂ. ಸುಗ್ಗೆಚೆಂ ಬೆಳೆಂ ಲುಂವೊನ್ ಜಾತೆಚ್ ತೆಂ ಭಾತ್ ಗಳ್ಗ್ಯಾಂತ್ ಭರ್ನ್, ತುಪ್ಯಾಚೆಂ ಭಾತ್ ತಾಂದುಳ್ ಕರುಂಕ್ ಆರಂಭ್ ಕರ‍್ತಾಲಿಂ. ಉಪ್ರಾಂತ್ ಥೊಡೊ ಗೆಣಿಗಾರಾಂಕ್, ಥೊಡೊ ರಿಣ್ಕಾರ‍್ಯಾಂಕ್, ಥೊಡೊ ಕುಲ್ಕಾರಾಂಕ್ ವಾಂಟುನ್ ಉರ್‌ಲ್ಲೆ ಮುಡೆ ಸ ಮ್ಹಯ್ನಾಂಕ್ ತೆಕಿದ್ ಮಾಳ್ಯಾರ್ ದಾಳ್ತಾಲಿಂ. ತಾಂದ್ಳಾ ಮುಡೆ ಮಾಳ್ಯಾಂನಿ ಕುಜ್ನಾಚ್ಯಾ ಧುವ್ರಾಕ್ ಕಾಳೆ ವಾ ತಾಂಬ್ಡೆ ಜಾತಾಲೆ. ಉಪ್ರಾಂತ್ ತ್ಯಾ ಮುಡ್ಯಾಂಚೆ ಯೆಂಟೆ ಗುಟ್ಲಾವ್ನ್ ಪೆಳೆ ಕರ್ನ್ ದುಸ್ರ್ಯಾ ವರ‍್ಸಾ ತುಪ್ಯಾಕ್ ವಾಪಾರ‍್ತಾಲಿಂ. ಧುವ್ರಾಚ್ಯಾ ಬಳಾನ್ ಯೆಂಟೆ ಘಟ್ ಜಾತಾತ್ ಆನಿ ತುಪ್ಯಾಕ್ ನವ್ಯಾ ಯೆಂಟ್ಯಾಂ ಆನಿ ದೊರಿಯಾಂ ಮಧೆಂ ರೆವ್ಡಾಯ್ತಾನಾ ತ್ಯಾ ತುಪ್ಯಾಚಿ ಸೊಭಾಯ್ ಚಡ್ತಾಲಿ. ಎಕ್ದಮ್ ವ್ಹಡ್ ತುಪ್ಯಾಂಕ್ ಮಾಸ್ಳೆ ಬೊಟಿಂಚೆ ರಾಝು, ಹಾಡ್ನ್ ಉಪ್ಯೋಗ್ ಕರ‍್ತಾಲಿಂ. ತುಪೆಂ ಮೆಕುಳ್ನ್ ತಾಚಿ ಸಕ್ಕಡ್ ಸಾಹೆತ್ ದುಸ್ರ್ಯಾ ವರ‍್ಸಾ ಖಾತಿರ್ ಆಟಿಯೆಚೆ/ಹಾಟಿಯೆಚೆ ಮಾಳ್ಯಾರ್ ದಾಳ್ನ್ ದವರ‍್ಚೆಂ ಆಸ್‌ಲ್ಲೆಂ.

ತುಪೆಂ ಘಾಲ್ಚೊ ಏಕ್ ಸಂಭ್ರಮ್, ಶೆತ್ಕಾರಾಚೆಂ ವ್ಹಡ್ಲೆಂ ಫೆಸ್ತ್

ತುಪೆಂ ಘಾಲ್ಚ್ಯಾ ದಿಸಾ ಘರಾಂತ್, ಆಂಗ್ಣಾಂತ್ ರೊಸಾ ಮಾಟ್ವಾಚೆಂ ವಾತಾವರಣ್ ತಶೆಂಚ್ ವ್ಹಡ್ಲ್ಯಾ ಫೆಸ್ತಾಚೊ ಸಂಭ್ರಮ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲೊ. ನವ್ಯಾ ತಾಂದ್ಳಾಚಿ ಮ್ಹಣ್ಣಿ, ತೊವ್ಶ್ಯಾಚೆಂ ಮಾಂಡಾಸ್, ಸುಂರ‍್ಗಿ ಪಾನಾಂಚ್ಯೊ ಪೊಟ್ಟು ಪಾತೊಳ್ಯೊ, ತಳ್ಟ್ಯಾಚಿ ಸುರ್ ಆನಿ ಮಿಟಾಚಿ ಮಾಸ್ಳಿ ಗಡ್ದ್ ಜೆವಣ್. ಸೆಜಾರ‍್ಚಿಂಚ್ ಮೊಡ್ಕೆಚಿಂ ಸಯ್ರಿಂ. ತ್ಯಾ ದಿಸಾ ಪಡ್ಲಾ ಥಾವ್ನ್ ಆಯಿಲ್ಲಿಂ ಆಮ್ಚ್ಯಾ ಕೇಕಾಚಿಂ (ಮೊಗೊರ‍್ಲ್ಯಾಂನಿ ಮಾಸ್ಳಿ ವ್ಯಾಪಾರ್ ಕರ‍್ಚೊ ಪ್ರದೇಶ್) ಮೊಗೊರ‍್ಲಿಂ ಸಯ್ತ್ ಕುಟ್ಮಾ ಸ್ಪಿರಿತಾನ್ ಮಾಸ್ಳಿ ರಾಂದುನ್ ಜೆವಣ್ ತಯಾರ್ ಕರುಂಕ್ ವೊದ್ದಾಡ್ಚೆಂ ವಿಶೇಸ್.

ಆಯ್ಚ್ಯಾ ದಿಸಾಂನಿ ತುಪೆಂ ಘಾಲುಂಕ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲೆಂ ತರ್, ಏಕ್ ವೋಳ್ ಪದ್ ಸಾಂಗ್ಯೆತೆಂ ಕೊಣ್ಣಾ: “ಮ್ಹಾಕಾ ನವ್ರೊ ಜಾಯ್ ಕೃಷೆ  ಗಾರ್, ವೀಸ್ ಎಕ್ರೆ ತೊಟಾಗಾರ್, ದೊನ್ಶಿಂ ಮುಡ್ಯಾಂ ತುಪ್ಯಾಗಾರ್, ದಾಟೊ ಮೊಟೊ ಬೆಸಾಯೆಗಾರ್, ಮ್ಹಾಕಾ ನವ್ರೊ ಜಾಯ್ ಕೃಷೆ ಗಾರ್...” 

ತುಪ್ಯಾ ಪಾಟ್ಲಿಂ ಸತಾಂ

ಆದಿಂ ತುಪೆಂ ಪಳೆವ್ನ್ ಮನ್ಶಾಕ್ ಮೊಲ್ ಬಾಂದ್ತಾಲಿಂ. ಸೈರಿಕ್ ಸೊದ್ತಾನಾ ಸಯ್ತ್ ತುಪೆಂ ಪಳೆತಾಲಿಂ. ತುಪೆಂ ಆಸ್ಲ್ಯಾರ್ ಭಾತ್, ಕಣಿ, ತಾಂದ್ಳಾಕ್ ತತ್ವಾರ್ ಆಸ್ಚೊನಾ, ಆಪ್ಲಿ ಧುವ್ ಉಪಾಶಿ ಪಡ್ಚಿನಾ ಮ್ಹಳ್ಳಿ ಪಾತ್ಯೆಣಿ. ತುಪೆಂ ಶೆತ್ಕಾರಾಚೆಂ ವ್ಹಡ್ಪಣ್ ದಾಕಯ್ತಾಲೆಂ. ತಾಕಾ ಪಯ್ಲಿ ಮಣಯ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲಿ.

ಸಬಾರ್ ರಯ್ತಾಂಕ್ ಸಾಗೊಳೆ ಸಹಕಾರಿ ಬೆಂಕಾಚೆಂ ರೀಣ್ ಆಸ್ತಾಲೆಂ. ರೀಣ್ ವೆಳಾರ್ ಫಾರಿಕ್ ಕರಿನಾತ್‌ಲ್ಲೆ ಖಾತಿರ್ ತುಪೆಂ ಜಪ್ತಿಂ ಕರ‍್ಚೆಂ ಆಸ್‌ಲ್ಲೆಂ. ತುಪೆಂ ನಾತ್‌ಲ್ಲ್ಯಾ ಘರಾಂನಿ ಗೊಟ್ಯಾಂತ್ಲೆಂ ಜೋತ್ ಸಯ್ತ್ ಆಂಬುಡ್ನ್ ವ್ಹರ‍್ಚೆಂ ಆಸ್‌ಲ್ಲೆಂ. ಎಕಾ ಕಾಳಾರ್ ಬೋಳ ಕಡಂಬಗುರಿಚೊ ಸಾವೆರ್ ಸಿಕೇರ್ ಮ್ಹಳ್ಯಾರ್ ನಾಂವಾಡ್ದಿಕ್ ಸಾಗೊಳೆಗಾರ್. ವೀಸ್ ಮುಡೆ ಸುವಾತ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲಿ. ಎಕೆ ವಾಟೆನ್ ತುಂರ‍್ಬಾಚೆಂ ತುಪೆಂ ಘಾಲ್ನ್ ಆಪ್ಲೆಂ ಚೆಪೆಂ ಉರಯ್ಲಲಿ, ತಶೆಂಚ್ ಆನ್ಯೆಕೆ ವಾಟೆನ್ ಕಾಂಬ್ಳಾಚೆ ರೆಡೆ ಬಾಂದುನ್ ಭಾಂಗಾರಾಚೆಂ ಮೆಡಲ್ ಹಾಡ್‌ಲ್ಲಿ ಕೀರ್ತ್ ತಾಕಾ ಫಾವೊ ಜಾಲ್ಲಿ. ತ್ಯಾ ವೆಳಾರ್ ಕಾರ್ಕಳ್ ಸಂಜೀವ್ ನಾಯ್ಕಾಚಿ ಚಾಲಿಗೆಣಿಚಿ ಭುಂಯ್ ಘೊಳೊನ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲ್ಯಾನ್ ಹರೆಕಾ ವರ‍್ಸಾ ಸಂಜೀವ್ ನಾಯ್ಕಾನ್ ಸುಗ್ಗಿ ಪಗ್ಗುಂತ್ ಗೆಣಿಚೆ ತಾಂದ್ಳಾ ಮುಡೆ ವ್ಹರುಂಕ್ ಬೊಯ್ಲ್ ಗಾಡಿ ಘೆವ್ನ್ ಬೋಳ ಯೆಂವ್ಚೆಂ ಆಸ್‌ಲ್ಲೆಂ. ಎಕಾ ವರ‍್ಸಾ ಕಾರ್ತಿಚ್ಯಾ ಬೆಳ್ಯಾಕ್ ಉಜ್ಯಾರೋಗ್ ಯೇವ್ನ್ ಪೊಸ್ವೊಂಚ್ಯಾ ವೆಳಾರ್ ಸಗ್ಳೆಂ ಬೆಳೆಂ ಪೊಟ್ಟು ಪೋಲ್‌ಚ್ ಜಾಲೆಂ ಖಂಯ್. ತ್ಯಾ ವರ‍್ಸಾ ಸಾವೆರ್ ಸಿಕೇರಿನ್ ಸಂಜೀವ್ ನಾಯ್ಕಾಚೆ ಭಿರಾಂತೆನ್ ಆಪ್ಲ್ಯಾ ಪುತಾಂ ಸುನಾಂಕ್ ಸಾಂಗಾತಾ ಘೆವ್ನ್ ರಾತೊ ರಾತಿಂ ತುಂರ‍್ಬಾಚೆಂ ತುಪೆಂ ಶಿಂವ್ಲೆಂ ಖಂಯ್. ತ್ಯಾ ವರ‍್ಸಾ ಹರ‍್ಶೆಂಚ್ಯಾ ಪರಿಂ ಧನಿ ಗೇಣ್ ವ್ಹರುಂಕ್ ಯೆತಾನಾ ತುಪೆಂ ಪೊವೊನ್ ಕುಸೊನ್ ಪಡ್ಲೆಲೆಂ ಘಡಿತ್ ಪಳೆವ್ನ್, ದೊಳ್ಯಾಂನಿ ದುಕಾಂ ಭರೊನ್, ಆಯಿಲ್ಲೆ ವಾಟೆಕ್ ಸುಂಕ್ ನಾಸ್ತಾನಾ ಪಾಟಿಂ ಗೆಲೊ ಖಂಯ್. ತೆಂ ನ್ಹಯ್ ಆಸ್ತಾನಾ, ತ್ಯಾ ವರ‍್ಸಾಚಿ ಗೇಣ್ ಮಾಪಿ ಕೆಲಿ ಖಂಯ್. ತಿತ್ಲೊ ಕಾರ‍್ಬಾರಿ ಬೋಳ ಸಾವೆರ್ ಸಿಕೇರ್ ಮ್ಹಜೊ ಆಬ್ ಮ್ಹಣೊಂಕ್ ಮ್ಹಾಕಾ ವ್ಹಡ್ಪಣ್ ಭೊಗ್ತಾ. ಹೆಂ ತುಪ್ಯಾಚೆಂ ಲೇಖನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಾಹಿತ್ಯಾಕ್ ಅರ್ಪುಂಕ್ ತೊಚ್ ಪ್ರೇರಣ್. ದೆ| ಆಬಾ ತುಕಾ ಮ್ಹಜೆ ಸಲಾಮ್.

ಮ್ಹಜೆಂ ಜಿವಿತ್ ಆನಿ ಭಾತಾ ತುಪೆಂ

ಮ್ಹಾಕಾ ಲ್ಹಾನ್ಪಣಾರ್‌ಚ್ ಅನಿವಾರ್ಯಗೀ, ಆಕಸ್ಮಿತ್‌ಗೀ ಮ್ಹಳ್ಳೆಬರಿಂ ಕೃಷಿ ಶೆತಾಂತ್ ಸಬಾರ್ ಆವ್ಕಾಸ್ ಲಾಬ್ಲ್ಯಾತ್. ತಾಂತುಂ ಭಾತಾ ತುಪೆಂ ಶಿಂವ್ಚೆಂಯ್ ಏಕ್. ತುಪೆಂ ಶಿಂವ್ಚಿ ತಿ ಪ್ರಾಯ್ ಮ್ಹಜಿ ನ್ಹಯ್ ಆಸಲ್ಲಿ ತರ್‌ಯೀ, ಆಜ್ ತುಪ್ಯಾ ವಿಶಿಂ ಹೆರಾಂಕ್ ಕಳಂವ್ಚ್ಯಾ ತಿತ್ಲೊ ಅನ್ಭೊಗ್ ಮ್ಹಾಕಾ ಲ್ಹಾನ್ಪಣಿಂಚ್ ಲಾಬ್ಲಾ.

ಬಂಡಸಾಲೆ ತುಪೆಂ, ಕಲ್ಲೊಟ್ಟು ತುಪೆಂ, ನಡಿಲ್ಲಾ ತುಪೆಂ, ಮಿತ್ತರಾಡಿ ತುಪೆಂ, ಕಟ್ಟದಡಿ ತುಪೆಂ, ಅಂಬರಾಡಿ ತುಪೆಂ, ಮರಿಮಾರ್ ತುಪೆಂ, ಕಡಂಬಗುರಿ ತುಪೆಂ, ಪರಾಡಿ ತುಪೆಂ, ಪೊಸೆಲ್ಲಾ ತುಪೆಂ, ಉಮ್ಮನಪಾಲ್ ತುಪೆಂ - ಹಿಂ ತುಪಿಂ ವರ‍್ಸಾಂವಾರ್ ಘಾಲ್ಚಿಂ   ಬೋಳ ಗಾಂವ್ಚಿಂ ನಾಂವಾಡ್ದಿಕ್ ತುಪಿಂ. ಜಶೆಂ ವ್ಹಡ್ ಘರಾಂನಿ ತುಪ್ಯಾ ಖಾತಿರ್‌ಚ್ ದೇಡ್ ಫುಟ್ ಉಬಾರ್ ಕಾಟಿಂ ಶಾಶ್ವತ್ ಘಾಲ್ಲಿಂಚ್ ಆಸ್ತಾಲಿಂ, ತಶೆಂಚ್ ಹ್ಯಾ ಘರ‍್ಚ್ಯಾ ಆಂಗ್ಣಾಂತ್‌ಯೀ ಶಾಶ್ವತ್ ತುಪ್ಯಾ ಕಾಟಿಂ ಆಸ್‌ಲ್ಲಿಂ. ಸೆಜಾರ‍್ಚ್ಯಾಂನಿ ಆನಿ ಗಾಂವ್ಚ್ಯಾನಿ ಸಾಂಗಾತಾ ಮೆಳೊನ್ ತುಪಿಂ ಘಾಲ್ಚಿಂ ಆಸ್‌ಲ್ಲಿಂ.

ಆಮ್ಚ್ಯಾ ಘರಾ, ತ್ಯಾ ಎಕಾ ವರ‍್ಸಾ ಹರ್ ವರ‍್ಸಾ ಪರಿಂಚ್ ತುಪೆಂ ಘಾಲುಂಕ್ ಸಗ್ಳಿ ತಯಾರಾಯ್ ಜಾಲ್ಲಿ. ಸಬಾರ್ ವರ‍್ಸಾಂನಿ ಆಮ್ಕಾಂ ತುಪೆಂ ಶಿಂವೊಂಕ್ ಕಟ್ಟದಡಿ ಕುಂರ‍್ಬಿಲ್ ಶೆಟ್ಟಿ, ಸಂಜೀವ್ ಶೆಟ್ಟಿ, ಶ್ರೀಧರ ಶೆಟ್ಟಿ, ಬಂಚನಾಡಿ ಬಾಬು ಶೆಟ್ಟಿ, ಕೊರಡೇಲ್ ನೇಮ ಶೆಟ್ಟಿ, ಗುರಿ ಬಿತ್ತುಲ್ ಬಾಬು ಶೆಟ್ಟಿ, ಬೋಳ ವಿಕ್ಟರ್ ಸಿಕ್ವೇರಾ ಆನಿ ಪಾವ್ಲ್ ಸಿಕ್ವೇರಾ ಯೆತಾಲೆ. ತಾಂತ್ಲೆ ಕೊಣ್‌ಯೀ ಎಕ್ಲೊ ತರ್‌ಯೀ ಆಸ್ಲ್ಯಾರ್ ತುಪೆಂ ಶಿಂವೊಂಕ್ ಕಾಂಯ್ ಅಡ್ಕಳ್ ಜಾಯ್ನಾತ್ಲಿ. ತ್ಯಾ ವರ‍್ಸಾ ಸಗ್ಳಿ ತಯಾರಾಯ್ ಆಸ್ಲ್ಯಾರ್‌ಯೀ ಕಾನಾ ಶ್ಹೆರಾಂತ್ ಕಾಜಾರಾ ಮಾಟ್ವಾಂತ್ ವಾಯ್ನ್ ಉಣೊ ಜಾಲ್ಲಿ ಪರಿಗತ್ ಉದೆಲಿ. ಆಪಯ್ಲಲೊ ತುಪೆಂ ಶಿಂವ್ಚೊ ಮನಿಸ್ ಖಂಚ್ಯಾಗೀ ಕಾರಣಾನ್ ಆಯ್ಲೊನಾ. ತಶೆಂ ಆಸ್ತಾನಾ ತ್ಯಾ ವರ‍್ಸಾ ತುಪೆಂ ಶಿಂವ್ಚೊ ಆವ್ಕಾಸ್ ಮ್ಹಾಕಾ ಲಾಬ್ಲೊ. ಉಪ್ರಾಂತ್ ದೋನ್-ತೀನ್ ಕಡೆನ್ ಮ್ಹಾಕಾ ತುಪೆಂ ಶಿವೊಂಕ್ ಆಪವ್ಣೆಂ ಲಾಬ್ಲೆಂ. ಆಜ್ ಹೆಂ ಲೇಖನ್ ಬರಯ್ತಾನಾ ಮ್ಹಾಕಾ ವ್ಹರ‍್ತೊ ಆನಂದ್ ಭೊಗ್ತಾ. ತುಪೆಂಚ್ ನೀಜ್ ಶಿಂವ್‌ಲ್ಲೊ ಅನ್ಭೊಗ್ ನಿಯಾಳ್ ಕೆಲೊ. ತುಪ್ಯಾಚ್ಯಾ ಉಡಾಸಾ ಖಾತಿರ್ ಹಾಂವೆಂ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಾಹಿತ್ಯಾಂತ್ 1300 ಜಾಣ್ವಾಯೆಚ್ಯಾ ಸಾಂಗ್ಣ್ಯಾಂಚೆಂ ‘ತುಪೆಂ ದುಸ್ರಿ ಆಡಿ ಘಾಲ್ನ್ (ದುಸ್ರೊ ಛಾಪೊ) ಶಿಂವ್ಲಾ. ಆಜ್ ಆಮ್ಚೆ ಕರಾವಳಿಂತ್ ಭಾತಾ ತುಪಿಂ ಪಳೆಂವ್ಕ್ ಮೆಳ್ಚಿಂ ಅಪ್ರೂಪ್. ಗಾದೆಚ್ ಮಾಯಾಗ್ ಜಾತಾನಾ, ಭಾತ್‌ಚ್ ಪಿಕೊಂಕ್ ಬಿಕ್ಕತಾನಾ ಭಾತಾ ತುಪೆಂ ಮಾಯಾಗ್ ಜಾಂವ್ಚೆಂ ಸಹಜ್. ರೆಡೆ ಪಾಡೆ ಆಳ್ವಾತಾನಾ, ತುಪಿಂ ತಾಂದ್ಳಾ ಮುಡೆ ಆಪ್ಲೆಂ ಆಸ್ತಿತ್ವ್ ಹೊಗ್ಡಾಂವ್ಕ್ ಸಕ್ತಾತ್ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ ಸತ್ ಪಾತ್ಯೆಂವ್ಕ್ ಕಶ್ಟ್ ಜಾಯ್ನಾಂತ್. ಆಮ್ಚೆ ಭೊಂವಾರಿಂ ಥೊಡೆ ತರ್‌ಯೀ ತುಪೆಂ ಶಿಂವ್‌ಲ್ಲೆ ಕೃಷಿ ಮಾನೆಸ್ತ್ ಆಸಾತ್. ತಾಂಕಾಂ ಹೊ ಉಗ್ಡಾಸ್ ವಿಸ್ರೊಂಕ್ ನಜೊ ಮ್ಹಳ್ಳ್ಯಾ ಇರಾದ್ಯಾನ್, ಯುವ ಪಿಳ್ಗೆಕ್ ತುಪ್ಯಾ ವಿಶಿಂ ಜಾಣ್ವಾಯ್ ದಿಂವ್ಚೆ ಖಾತಿರ್ ಹೆಂ ಲೇಖನ್ ಹಾಂವೆಂ ಬರಯ್ಲಾಂ. ‘ತುಪೆಂ, ಆಮ್ಚ್ಯಾ ಶೆತ್ಕಾರಾಚೆಂ ಚೆಪೆಂ ದೆಕುನ್ ಫುಡೆಂಯ್ ಸಬಾರ್ ಶೆತ್ಕಾರಾಂಚ್ಯಾ ಆಂಗ್ಣಾಂನಿ ತುಪಿಂ ಪಳೆಂವ್ಚೆಂ ಭಾಗ್ ಆಮ್ಚೆಂ ಜಾಂವ್.

ಬೂಕ್ : ‘ಶೆತಾಂ ಭಾಟಾಂ ತೊಟಾಂನಿ’ (ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ್ ಕೃಷಿ ಆನಿ ಪರಿಸರ್ ಸಂಶೋಧಿತ್ ಲೇಖನಾಂ)

ಲೇಖಕ್ : ವಲ್ಲಿ ಬೋಳ

 Published by: Prithvi Prakashan Mangalore

Koraulli xetkarachem chepem, bhatachem tupem

tupea sobdaull

tupem : dani punzaun douro‍chi kolatmok somskoronn sahet

gollgem : ot'tor tott'ttent kovolln tantum bhat bhoro‍chem - ek somskoronn sahet

khoddo : tupeachem anyek vidhan/ gollgo bandun taka bhatennachi tokli ximvchi

yentto : bhatennant voll‌l'li barik dori

razhu : sumbacheo motteo dorio, va noilon rop

pero‍mori : tupea mullak douro‍chem bhatennachem mottem ttoir

unddi : bhatenna penddyechem movall bhatenn papuddn uro‍lolem ghott bhatenn (bhatennachi penddi/tin penddio nitoll koro‍tana ek unddi zata.)

pello : dorio, yentte guttlaun douro‍lolo katt

mar‌yentto : bhatennant voll‌l'lo motto yentto

addi douro‍chi : bunead ghalchi

pol : posvol'le konnxentlem tandull natlolem bhat

tumro‍bu : polichi ras

gojddi : bhatenna bedd'dd

pettnne : matyek pettchem rukachem beatt

nevallem (munz) : tupem rund poddonat‌l'leborim ani ghottai dimvchem kol'lem dori

pornem bhat : adlea voro‍sachem bhat

pornem yentte : adlea voro‍sachea tandlla muddeancheo dorio

kambi : tasun kel'lim maddiechim ripam

poli poli : krixe gain

mhonn'nni : novea tandllachi khir/kichddi

polkota : udok jiron moddon poddchem

mungo : mollo

kadde : mullam

koraulli xetkarachem chepem, bhatachem tupem

tullunadd veaptint mhonnje tenka-poddla koraullint paus chodd poddta. Dekun hangacho lok chodd bhatachi besai koro‍n aileat. Muddla ani boddga prodexamni paus unno ani thoimsor vivid bellim hoveak hondvon koro‍tat. Tea boila prodexamni (boilusime) khanna-vorvi zaunaschi dall vistar gadeamni somskoronn koro‍tat. Punn koraulli suvater eke vatten paus chodd anyeke vatten ghoram gadea boglen‌ch astat zal'lean hangache xetkar apnnem so mhoine gham' pilln kel'lem pik ghorachea mukar, angnnant somskoronn koro‍tat. Osolea bhata somskoronn sahetik ‘tupem mhonntat. Konea/nirnall bontingollant (akttobor- novembor)bhat lumvon nitoll korn sukoun, tupem ghaln uprant mai suggi mhoinant tandull koro‍cho. ‘boson khatoleak bhangarachem tupem aslear‌yi pamvchem na, ‘tupem polleun cheddum di, chepem polleun monnoi di’  heo tupea vixim sangnneo. Tupeak tullu bhaxent siri tuppe, kanoddint konnozo, konknnent tupem, khoddo, gollgo oxem vivid namvam asat. Ennel (zun thaun akttobor) besayechem tupem samany zaun ghoro‍chea angnnant sobhoitat. Taka ‘bhata tupem mhonntat. Vingodd besayechem bhat ghora bhitor thodde dis gollgeant bhorn douro‍tat. Haka ‘gollgea tupem mhonntat.

Adlea kallar choddaut ghoram kolvachim. Daram/baglam natlear‌yi sobar kuddanchim ghoram astalim. Ghorak lagon zopddim ani sope astale. Adlim ghoram pauxilea disamni pomvtalim. Ghorant zonnam chodd ason ghoram sorok bhoro‍lelea taro‍vaborim bhoron astalim. Punn krixi bhum-i chodd aslolean bhatache besayek hondvon'nch jietalim. Bhatachi, bianchi ras ghoramni ani sopeamni lolltali. Choddaut somprodayik bellim koro‍talim zal'lean vivid nomuneachim bhatam ani biam ghora thaun angnna mhonnasor ras poddtalim. Konea/nirnall, bontingollant bhatachi bhoro‍ti zal'lean sokkodd ekttam-i korn varo‍eak dhorn, sukoun tupem ghaltalim. Thoddim suggi sagolli arombh koro‍che adim ani thoddim suggi sagolli zatech tupem ghaltalim. Bhata raxik, suvatek ani bhumykaranche pursotek hondvon bhata tupem ghalchem as‌l'lem. Adim 90% besayegaram tupem ghaltalim.

Tupem ghalcho ud'dex

bhata tupem somskoronnechem ek samprodayik vidhan. Tupeant ghal'lem bhat suro‍yena, bhatennache davek gus ani dhull jiron tem bhat ghottayen bhoro‍ta. Tandllacho tirl, sotvan bhoro‍ta. Tupem ghal'lea uprant ghorant khanna vorvechi sukxim' koro‍talim. Bhatenn vegim papuddn bhatennacho tandull jeunko vaporo‍talim. Tupeachea dhoiran rinnkar thoddo vaido mafi ditale. Voliegaram rinnkarak patyetalim. Chali gennicheank tupem zamin rautalem. So-sat mhoine dhoniache dhoxi unne zatale. Toxench bhoro‍ma khatir tor‌yi tandull mudde zaun mallo choddtalo. Eke vatten sangchem tor tupem rinnkarak dhoir, dhoniak zamin, ghoro‍cheank bhorvoso, gennidarank thoddi mapi toxench xetkarak gourovachem zaunas‌l'lem.

Tupem ghalunk gorz poddchi sahet

bhata raxik hondvon 5 thaun 6 futti lambayechim voll‌l'lim maddachim jivim moddlam, moddlam title lambayecheo maddiancheo kambi va rukachim ripam, voll‌l'le bhatennache yentte, dorio, razhu, bhatennachi fero‍mori, bhatennacho mar yentto, tokli band‌l'leo bhatennacheo penddio, mull band‌l'le bhatennache unddye, ximvchea khatir lamb nitoll bhatenna penddio, vhalloi khainat‌l'leborim oddiek ghalunk gobor, udka xell voir yenat‌l'leborim tumro‍bu, kol'lem dori (nevallem), suro‍yenat‌l'leborim chunno, tokli ximvonk kadde bandun pattim ghumvddailole unddie pelle, toxench ghoddgoddo, zhoglannem lagonat‌l'leborim lonkadd toxench tupeachem lanchon konnxechi siri va bhatenna yentteamni band‌l'lo khuris. Duxtt‌gai laganat‌l'leborim kupa fator, mateache kes, (timull'llu) kanttiy thoddim vaparo‍tat. Itlem aslear pauna! pornem il'lem bhat xastirakhatir ani novem bhat, kuro‍vim, kuro‍panne ani angonn bhorn zonnam itlem aslear sumar char voram bhitor tupem toyar zata. Poli (lok‌ved krixi ganam), podam, fokonnam sangata melltana tupem ghalchem tem ongonn konknni samskritik daiz kolangonna borim sobhta.

Tupem ghalchi rit, ek somprodai

adim bhata tupem ghalunk ami kristamv xetkaram aitar‌ch vinchounn koro‍toleamv. Hindvam bhotta lagim vicharn omas, sonkrand, puve, punou oxem raxi vinchun tupem ghaltalim. Tupem ek somprodayik sahet zal'lean thodde achar vichar palltalim. Tea dis bhat ukddunk addvaro‍lolem astalem. Bhat ghalunk vompnni upeog korinat‌l'lim. Gotteantlem sarem tea disa kaddinatlim. Chodd pimvddeank thoimsor aukas dinat‌l'lim. Hindvam kuttmant ome, sutok aslear tea disa tupem ghalinat‌l'lim. Ghorak addvaro‍lelea striyamni thoimsor mellonk nat‌l'lem. Tea disamni raire chon'ne (amase pattle thodde dis) asonk nozo as‌l'lem. Vellar arombh korn vellar sompnni korunk as‌l'lem. Bhat adlea disa varo‍eak diun toyar korunk as‌l'lem. Tupeakhatir borim moddlam katorn volln douro‍chem ani zai puro‍to yentto (bhatennachi dori) korn pello korn douro‍chem as‌l'lem.

Tupem ek kolatmok manddaull, nema pormannem zaije. Dekun chotrayen manddaull korije. Punn chikkem niyontronn chuklear‌yi tupem eke kuxik malvata. Uprant addim ud dije poddta. Toxench tupem kaddta mhonnasor bhirant‌ch. Tantum zoddai chodd asta. Toxem bhatenn nitoll na tor, chikkexem ximvchem chodd unnem zalear, tupem polkota ani tantlem bhat kirlota. Dekun tupem ghalunk kollit as‌l'lech monis zaije.

Poilem, angnnant gobor patllamvche sovem tumro‍bu ghaln tupeak addi douro‍chi. Uprant nitoll bhatenn patllamvchem ani uchiddi bhatennache kadde pattim ghaln soddoun vrit'takarar gojddi douro‍chem, uprant bhatennachi pero‍mori (motto yentto 6” voilo) douro‍chi, tache voir tupeachea mukheleamni moddlak eklea lekar dhorn douro‍chem ani te pero‍morik mar yenttean bhomvaddo bandchem. Uprant pero‍mori douro‍loleamni sokddamni kuro‍panneamni thoddem bhat kanngheun ujvo pai bhitor dourn ‘poli, poli, polie, poli mhonn sangon bhat votchem. Uprant pero‍mori douro‍loleamni voll‌l'lim moddlam gheun pero‍mori ani bhatachea modhem bhatenn vondvon moddlam nitt romboun ubim dhoro‍chim. Anyeklean tea moddlam bhomvarim nevallem (kol'lem) bandchem, tache uprant hor moddlachea sondak, kol'le dorie ani moddla modhem kambio ripam topun ubim koro‍chim. Toull tupem eka guddaborim zata. Thoimsor khoddeachem rup yeta. Uprant bhitoro‍lean tokli band‌l'leo penddio kadde topun moddlanche deger bhata boglen bhomvaddem laun yemvchem. Eklo yentte sut'taun yetana, bhitoro‍lean eklean penddio khoumvchem ani ghal'lea titlem bhat gudd'ddaun ghott koro‍chem. Tupem voir voir yetana kol'lem soddil koro‍te yeje. Toull tupem voir rund zate yeta. Bhat kitlem asa tea mapan kol'lem soddil korije. Ani sut'tamvchea yentteak eka lhan pettnneant pettun toxench yentto sut'taitana bigdonchea khatir kambiank modhem modhem yentto bhomvaddo kaddn vhoraje poddta. Tupem voir somotott'tt zatana, kollxent bhat bhor‌l'le borim dista. Toull nimanne khouyloleo penddimyancheo tokli bandun panti volln yeje. Toull voir embroiddori kel'leborim dista. Uprant dusreo penddio pantye bhitoro‍lean tokli voir ghaln khovoun vechem ani tancher dusrem ek nevallem bandchem. Tea nevalleak ani pantyek khouylelea bhatennank thoim thoim sumbache kott ghalche. Toull voilem bhatenn sokla nisoro‍na. Toxench bhatenn laun voir vetana lagim lagim haddchem ani bhat ghalte voir vechem. Toull mullaborich tupeachi voili kus lagim yeta. Uprant lamb nitoll bhatennacheo penddio soddoun tupem ximvonk arombh koro‍chem. Ximvon voir vechea poilem thoimsor bhata modem kantti, kes, kupa fator, lonkadd ani ddidditti, pornem bhat douro‍tat. Uprant sobar hontamni bhatennachi tokli sokla ghaln ximvchem. Nimannea hontak pautana, bhatenna unddio, kadde bandun, pattim bagaun kel'le penddio toklek vomtem ghalche. Toxench don-tin penddio ghaln tachea kott ghal'lea domplleak khuris va siri hachem mull rigoun douro‍chem. Toull tupem sompurnn zata.

Tin disam uprant tupem sarkem bosol'lem asta. Toull ximv‌l'lem bhatenn bhomvtonni sobhit korn katoro‍chem ani mullant fero‍more bhair ayil'lem bhatenn katoro‍chem. Uprant bori mati kaloun fero‍mori bhomvtonni lepchi ani sukon yetana pettnneant pettun, xenn va tar saromvchem. Oxem sobhit ek tupem ghora mukar hokle porim sobhcheak toyar.

Tupem kaddunk arombh koro‍tana, koxem tupem aker kel'lem toxench tokle thaun kaddn yemvchem. Na tor modhem dompllo kaddn tandlla muddeantlo tandull demvoyil'le porim bhat kuro‍veank demvomvchem. Nimannem addi kaddchi ani xenn zhaddchem. Vhodd tupeantlem bhat kaddtana nisonn upeog korunk poddta.

Tupea vixim thoddem...

Eka tupeant konixtt 10 mudde tandllachem bhat bhoro‍yet. Vhodd besai as‌l'leamni 100 mudde tandllachem bhat tupeant ghalyet. Adlea sotachea belleamni konixtt eka ekreant 10 mudde tandull zatalo tor, 20 ekre besai as‌l'lea vhodd besayegarank konixtt 200 mudde tandllachem bhat zatalem. Toull angnnant don tupim ghaltalim. Punn tosoli sagolli atam as‌l'li tor, atanchea vegeanik belleamni ekreak 40 mudde tandllachem bhat zatana, bhatachim tupim kitlim zatim konn'nna?

lhan sagollegaranchim dha, vis, tis, challis muddeanchim tupim chalter as‌l'lim. Suggechem bellem lumvon zatech tem bhat gollgeant bhorn, tupeachem bhat tandull korunk arombh koro‍talim. Uprant thoddo gennigarank, thoddo rinnkaro‍eank, thoddo kulkarank vanttun ur‌l'le mudde so mhoinank tekid mallear dalltalim. Tandlla mudde malleamni kujnachea dhuvrak kalle va tambdde zatale. Uprant tea muddeanche yentte guttlaun pelle korn dusrea voro‍sa tupeak vaparo‍talim. Dhuvrachea bollan yentte ghott zatat ani tupeak novea yentteam ani doriam modhem reuddaitana tea tupeachi sobhai choddtali. Ekdom' vhodd tupeank maslle bottinche razhu, haddn upeog koro‍talim. Tupem mekulln tachi sokkodd sahet dusrea voro‍sa khatir attieche/hattieche mallear dalln douro‍chem as‌l'lem.

Tupem ghalcho ek sombhrom', xetkarachem vhoddlem fest

tupem ghalchea disa ghorant, angnnant rosa mattvachem vatauronn toxench vhoddlea festacho sombhrom' as‌l'lo. Novea tandllachi mhonn'nni, touxeachem manddas, sumro‍gi panancheo pott'ttu patolleo, tolltteachi sur ani mittachi maslli godd'd jeunn. Sezaro‍chinch moddkechim soirim. Tea disa poddla thaun ayil'lim amchea kekachim (mogoro‍leamni maslli veapar koro‍cho prodex) mogoro‍lim soit kuttma spiritan maslli randun jeunn toyar korunk vod'daddchem vixes.

Aichea disamni tupem ghalunk as‌l'lem tor, ek voll pod sangyetem konn'nna: “mhaka nouro zai krixe  gar, vis ekre tottagar, donxim muddeam tupeagar, datto motto besayegar, mhaka nouro zai krixe gar...” 

tupea pattlim sotam

adim tupem polleun monxak mol bandtalim. Soirik sodtana soit tupem polletalim. Tupem aslear bhat, konni, tandllak totvar aschona, apli dhuv upaxi poddchina mholl'lli patyenni. Tupem xetkarachem vhoddponn dakoitalem. Taka poili monnoi as‌l'li.

Sobar roitank sagolle sohokari benkachem rinn astalem. Rinn vellar farik korinat‌l'le khatir tupem zoptim koro‍chem as‌l'lem. Tupem nat‌l'lea ghoramni gotteantlem zot soit ambuddn vhoro‍chem as‌l'lem. Eka kallar bollo koddomboguricho saver siker mhollear namvadd'dik sagollegar. Vis mudde suvat as‌l'li. Eke vatten tumro‍bachem tupem ghaln aplem chepem uroiloli, toxench anyeke vatten kambllache redde bandun bhangarachem meddol hadd‌l'li kirt taka favo zal'li. Tea vellar karkoll sonjivo naikachi chaligennichi bhum-i ghollon as‌l'lean horeka voro‍sa sonjivo naikan suggi poggunt genniche tandlla mudde vhorunk boil gaddi gheun bollo yemvchem as‌l'lem. Eka voro‍sa kartichea belleak ujearog yeun posvonchea vellar sogllem bellem pott'ttu pol‌ch zalem khoim. Tea voro‍sa saver sikerin sonjivo naikache bhiranten aplea putam sunank sangata gheun rato ratim tumro‍bachem tupem ximvlem khoim. Tea voro‍sa horo‍xenchea porim dhoni genn vhorunk yetana tupem povon kuson poddlelem ghoddit polleun, dolleamni dukam bhoron, ayil'le vattek sunk nastana pattim gelo khoim. Tem nhoi astana, tea voro‍sachi genn mapi keli khoim. Titlo karo‍bari bollo saver siker mhozo ab mhonnonk mhaka vhoddponn bhogta. Hem tupeachem lekhon konknni sahiteak orpunk toch preronn. De| aba tuka mhoje solam'.

Mhojem jivit ani bhata tupem

mhaka lhanponnar‌ch onivaryogi, akosmit‌gi mholl'lleborim krixi xetant sobar aukas lableat. Tantum bhata tupem ximvchem-i ek. Tupem ximvchi ti prai mhoji nhoi asol'li tor‌yi, az tupea vixim herank kollomvchea titlo onbhog mhaka lhanponninch labla.

Bonddosale tupem, kol'lott'ttu tupem, noddil'la tupem, mit'toraddi tupem, kott'ttododdi tupem, omboraddi tupem, morimar tupem, koddomboguri tupem, poraddi tupem, posel'la tupem, um'monopal tupem - him tupim voro‍samvar ghalchim   bollo gamvchim namvadd'dik tupim. Zoxem vhodd ghoramni tupea khatir‌ch dedd futt ubar kattim xaxvot ghal'linch astalim, toxench hea ghoro‍chea angnnant‌yi xaxvot tupea kattim as‌l'lim. Sezaro‍cheamni ani gamvcheani sangata mellon tupim ghalchim as‌l'lim.

Amchea ghora, tea eka voro‍sa hor voro‍sa porinch tupem ghalunk soglli toyarai zal'li. Sobar voro‍samni amkam tupem ximvonk kott'ttododdi kumro‍bil xett'tti, sonjivo xett'tti, xridhoro xett'tti, bonchonaddi babu xett'tti, koroddel nemo xett'tti, guri bit'tul babu xett'tti, bollo vikttor sikvera ani paul sikvera yetale. Tantle konn‌yi eklo tor‌yi aslear tupem ximvonk kaim oddkoll zainatli. Tea voro‍sa soglli toyarai aslear‌yi kana xherant kazara mattvant vain unno zal'li porigot udeli. Apoilolo tupem ximvcho monis khoncheagi karonnan ailona. Toxem astana tea voro‍sa tupem ximvcho aukas mhaka lablo. Uprant don-tin kodden mhaka tupem xivonk apounnem lablem. Az hem lekhon boroitana mhaka vhoro‍to anond bhogta. Tupench niz ximv‌l'lo onbhog niall kelo. Tupeachea uddasa khatir hamvem konknni sahiteant 1300 zannvayechea sangnneanchem ‘tupem dusri addi ghaln (dusro chhapo) ximvla. Az amche koraullint bhata tupim polleunko mellchim oprup. Gadech mayag zatana, bhat‌ch pikonk bikkotana bhata tupem mayag zamvchem sohoz. Redde padde allvatana, tupim tandlla mudde aplem astitv hogddaunko soktat mholl'llem sot patyeunko koxtt zainant. Amche bhomvarim thodde tor‌yi tupem ximv‌l'le krixi manest asat. Tankam ho ugddas visronk nozo mholl'llea iradean, yuvo pillgek tupea vixim zannvai dimvche khatir hem lekhon hamvem boroilam. ‘tupem, amchea xetkarachem chepem dekun fuddem-i sobar xetkaranchea angnnamni tupim pollemvchem bhag amchem zamv.

Buk : ‘xetam bhattam tottamni’ (samprodayik krixi ani porisor sonxodhit lekhonam)

lekhok : vol'li bollo

Published by: Prithvi Prakashan Mangalore

करावळी शेत्काराचें चेपें, भाताचें तुपें

तुप्या सब्दावळ

तुपें : दानी पुंजावन दवर‍्ची कलात्मक संसकरण साहेत

गळगें : अत्तर तट्टेंत कोवोळन तांतूं भात भर‍्चें - एक संसकरण साहेत

खोडो : तुप्याचें आन्येक विधान/ गळगो बांदून ताका भातेणाची तकली शिंवची

येंटो : भातेणांत वोळ‌ल्ली बारीक दोरी

राझू : सुंबाच्यो मोट्यो दोरियो, वा नैलन रोप

पेर‍्मरी : तुप्या मुळाक दवर‍्चें भातेणाचें मोटें टयर

उंडी : भातेणा पेंड्येचें मोवाळ भातेण पापुडन ऊर‍्ललें घट भातेण (भातेणाची पेंडी/तीन पेंडियो नितळ कर‍्ताना एक उंडी जाता.)

पेळो : दोरियो, येंटे गुटलावन दवर‍्ललो काट

मार‌येंटो : भातेणांत वोळ‌ल्लो मोटो येंटो

आडी दवर‍्ची : बुन्याद घाल्ची

पोल : पोस्वल्ले कणशेंतलें तांदूळ नातललें भात

तुंर‍्बू : पोलिची रास

गजडी : भातेणा बेड्ड

पेटणे : मात्येक पेटचें रुकाचें ब्याट

नेवाळें (मूंज) : तुपें रूंद पडनात‌ल्लेबरीं आनी घटाय दिंवचें कल्लें दोरी

पर्नें भात : आदल्या वर‍्साचें भात

पर्नें येंटे : आदल्या वर‍्साच्या तांदळा मुड्यांच्यो दोरियो

कांबी : तासून केल्लीं माडियेचीं रिपां

पोली पोली : कृषे गायन

म्हण्णी : नव्या तांदळाची खीर/किचडी

पल्कता : उदक जिरोन मोडोन पडचें

मुंगो : मोळो

काडे : मुळां

करावळी शेत्काराचें चेपें, भाताचें तुपें

तुळुनाड व्याप्तिंत म्हणजे तेनका-पडला करावळिंत पावस चड पडता. देकून हांगाचो लोक चड भाताची बेसाय कर‍्न आयल्यात. मुडला आनी बडगा प्रदेशांनी पावस उणो आनी थंयसर विवीद बेळीं हव्याक होंद्वोन कर‍्तात. त्या बयला प्रदेशांनी (बयलुसीमे) खाणा-वोर्वी जावनासची दाळ विसतार गाद्यांनी संसकरण कर‍्तात. पूण करावळी सुवातेर एके वाटेन पावस चड आन्येके वाटेन घरां गाद्या बगलेन‌च आसतात जाल्ल्यान हांगाचे शेत्कार आपणें स म्हयने घाम पीळन केल्लें पीक घराच्या मुकार, आंगणांत संसकरण कर‍्तात. असल्या भाता संसकरण साहेतीक ‘तुपें म्हणतात. कन्या/निर्नाळ बोंतिंगळांत (आकटोबर- नवेंबर)भात लुंवोन नितळ कर्न सुकोवन, तुपें घालन उपरांत माय सुग्गी म्हयनांत तांदूळ कर‍्चो. ‘बसोन खातल्याक भांगाराचें तुपें आसल्यार‌यी पांवचें ना, ‘तुपें पळेवन चेडूं दी, चेपें पळेवन मणय दी’  ह्यो तुप्या विशीं सांगण्यो. तुप्याक तुळू भाशेंत सिरी तुप्पे, कानडिंत कणज, कोंकणेंत तुपें, खोडो, गोळगो अशें विवीद नांवां आसात. एणेल (जून थावन आकटोबर) बेसायेचें तुपें सामान्य जावन घर‍्च्या आंगणांत सोभयतात. ताका ‘भाता तुपें म्हणतात. विंगड बेसायेचें भात घरा भितर थोडे दीस गोळग्यांत भर्न दवर‍्तात. हाका ‘गोळग्या तुपें म्हणतात.

आदल्या काळार चडावत घरां कोलवाचीं. दारां/बागलां नातल्यार‌यी सबार कुडांचीं घरां आसतालीं. घराक लागोन जोपडीं आनी सोपे आसताले. आदलीं घरां पावशिल्या दिसांनी पोंवतालीं. घरांत जणां चड आसोन घरां सरक भर‍्लेल्या तार‍्वाबरीं भरोन आसतालीं. पूण कृषी भुंय चड आसलल्यान भाताचे बेसायेक होंद्वोन्ंच जियेतालीं. भाताची, बियांची रास घरांनी आनी सोप्यांनी लोळताली. चडावत संपरदायीक बेळीं कर‍्तालीं जाल्ल्यान विवीद नमून्याचीं भातां आनी बियां घरा थावन आंगणा म्हणासर रास पडतालीं. कन्या/निर्नाळ, बोंतिंगळांत भाताची भर‍्ती जाल्ल्यान सक्कड एकटांय कर्न वार‍्याक धर्न, सुकोवन तुपें घाल्तालीं. थोडीं सुग्गी सागोळी आरंभ कर‍्चे आदीं आनी थोडीं सुग्गी सागोळी जातेच तुपें घाल्तालीं. भाता राशीक, सुवातेक आनी भुंयकारांचे पुर्सोतेक होंद्वोन भाता तुपें घाल्चें आस‌ल्लें. आदीं ९०% बेसायेगारां तुपें घाल्तालीं.

तुपें घाल्चो उद्देश

भाता तुपें संसकरणेचें एक सांपरदायीक विधान. तुप्यांत घाल्लें भात सूर‍्येना, भातेणाचे दावेक गूस आनी धूळ जिरोन तें भात घटायेन भर‍्ता. तांदळाचो तीरल, सत्वान भर‍्ता. तुपें घाल्ल्या उपरांत घरांत खाणा वोर्वेची सुक्षीम कर‍्तालीं. भातेण वेगीं पापुडन भातेणाचो तांदूळ जेवंक वापर‍्तालीं. तुप्याच्या धयरान रिणकार थोडो वायदो माफी दिताले. वोलियेगारां रिणकाराक पात्येतालीं. चाली गेणिच्यांक तुपें जामीन रावतालें. स-सात म्हयने धनियाचे धोशी उणे जाताले. तशेंच भर‍्मा खातीर तर‌यी तांदूळ मुडे जावन माळो चडतालो. एके वाटेन सांगचें तर तुपें रिणकाराक धयर, धनियाक जामीन, घर‍्च्यांक भर्वसो, गेणिदारांक थोडी मापी तशेंच शेत्काराक गौरवाचें जावनास‌ल्लें.

तुपें घालुंक गर्ज पडची साहेत

भाता राशीक होंद्वोन ५ थावन ६ फुटी लांबायेचीं वोळ‌ल्लीं माडाचीं जिवीं मोडलां, मोडलां तितले लांबायेच्यो माडियांच्यो कांबी वा रुकाचीं रिपां, वोळ‌ल्ले भातेणाचे येंटे, दोरियो, राझू, भातेणाची फेर‍्मरी, भातेणाचो मार येंटो, तकली बांद‌ल्ल्यो भातेणाच्यो पेंडियो, मूळ बांद‌ल्ले भातेणाचे उंड्ये, शिंवच्या खातीर लांब नितळ भातेणा पेंडियो, व्हाळय खायनात‌ल्लेबरीं अडियेक घालुंक गोबोर, उदका शेळ वयर येनात‌ल्लेबरीं तुंर‍्बू, कल्लें दोरी (नेवाळें), सूर‍्येनात‌ल्लेबरीं चुणो, तकली शिंवोंक काडे बांदून पाटीं घुंवडायलले उंडिये पेळे, तशेंच घडगडो, झगलाणें लागनात‌ल्लेबरीं लोंकाड तशेंच तुप्याचें लांचन कणशेची सिरी वा भातेणा येंट्यांनी बांद‌ल्लो खुरीस. दुषट‌गाय लागानात‌ल्लेबरीं कुपा फातोर, मात्याचे केस, (तीमुळ्ळू) कांटीय थोडीं वापार‍्तात. इतलें आसल्यार पावना! पर्नें इल्लें भात शासतिराखातीर आनी नवें भात, कूर‍्वीं, कूर‍्पाणे आनी आंगण भर्न जणां इतलें आसल्यार सुमार चार वरां भितर तुपें तयार जाता. पोली (लोक‌वेद कृषी गानां), पदां, फोकणां सांगाता मेळताना तुपें घाल्चें तें अंगण कोंकणी सांसकृतीक दायज कलांगणा बरीं सोभता.

तुपें घाल्ची रीत, एक संपरदाय

आदीं भाता तुपें घालुंक आमी क्रिसतांव शेत्कारां आयतार‌च विंचवण कर‍्तल्यांव. हिंद्वां भोटा लागीं विचार्न अमास, संक्रांद, पूवे, पुनव अशें राशी विंचून तुपें घाल्तालीं. तुपें एक संपरदायीक साहेत जाल्ल्यान थोडे आचार विचार पाळतालीं. त्या दीस भात उकडुंक आडवार‍्ललें आसतालें. भात घालुंक वोंपणी उप्योग करिनात‌ल्लीं. गोट्यांतलें सारें त्या दिसा काडिनातलीं. चड पिंवड्यांक थंयसर आवकास दीनात‌ल्लीं. हिंद्वां कुटमांत अमे, सूतक आसल्यार त्या दिसा तुपें घालिनात‌ल्लीं. घराक आडवार‍्लेल्या स्त्रीयांनी थंयसर मेळोंक नात‌ल्लें. त्या दिसांनी रायरे चन्ने (आमासे पाटले थोडे दीस) आसोंक नजो आस‌ल्लें. वेळार आरंभ कर्न वेळार संपणी करुंक आस‌ल्लें. भात आदल्या दिसा वार‍्याक दीवन तयार करुंक आस‌ल्लें. तुप्याखातीर बरीं मोडलां कातर्न वोळन दवर‍्चें आनी जाय पूर‍्तो येंटो (भातेणाची दोरी) कर्न पेळो कर्न दवर‍्चें आस‌ल्लें.

तुपें एक कलात्मक मांडावळ, नेमा पर्माणें जायजे. देकून चत्रायेन मांडावळ करिजे. पूण चिक्कें नियंत्रण चुकल्यार‌यी तुपें एके कुशीक मालवाता. उपरांत आडीं ऊद दीजे पडता. तशेंच तुपें काडता म्हणासर भिरांत‌च. तांतूं जडाय चड आसता. तशें भातेण नितळ ना तर, चिक्केशें शिंवचें चड उणें जाल्यार, तुपें पल्कता आनी तांतलें भात किरलता. देकून तुपें घालुंक कळीत आस‌ल्लेच मनीस जायजे.

पयलें, आंगणांत गोबोर पातळांवचे सवें तुंर‍्बू घालन तुप्याक आडी दवर‍्ची. उपरांत नितळ भातेण पातळांवचें आनी उचिडी भातेणाचे काडे पाटीं घालन सोडवन वृत्ताकारार गजडी दवर‍्चें, उपरांत भातेणाची पेर‍्मरी (मोटो येंटो ६” वयलो) दवर‍्ची, ताचे वयर तुप्याच्या मुखेल्यांनी मोडलाक एकल्या लेकार धर्न दवर‍्चें आनी ते पेर‍्मरीक मार येंट्यान भोंवाडो बांदचें. उपरांत पेर‍्मरी दवर‍्लल्यांनी सकडांनी कूर‍्पाण्यांनी थोडें भात काणघेवन उज्वो पाय भितर दवर्न ‘पोली, पोली, पोलिये, पोली म्हण सांगोन भात वोतचें. उपरांत पेर‍्मरी दवर‍्लल्यांनी वोळ‌ल्लीं मोडलां घेवन पेर‍्मरी आनी भाताच्या मधें भातेण वोंद्वोन मोडलां नीट रोंबोवन उबीं धर‍्चीं. आन्येकल्यान त्या मोडलां भोंवारीं नेवाळें (कल्लें) बांदचें, ताचे उपरांत हर मोडलाच्या संदाक, कल्ले दोरिये आनी मोडला मधें कांबियो रिपां तोपून उबीं कर‍्चीं. तवळ तुपें एका गुडाबरीं जाता. थंयसर खोड्याचें रूप येता. उपरांत भितर‍्ल्यान तकली बांद‌ल्ल्यो पेंडियो काडे तोपून मोडलांचे देगेर भाता बगलेन भोंवाडें लावन येंवचें. एकलो येंटे सुत्तावन येताना, भितर‍्ल्यान एकल्यान पेंडियो खोवंवचें आनी घाल्ल्या तितलें भात गुड्डावन घट कर‍्चें. तुपें वयर वयर येताना कल्लें सडील कर‍्ते येजे. तवळ तुपें वयर रूंद जाते येता. भात कितलें आसा त्या मापान कल्लें सडील करिजे. आनी सुत्तांवच्या येंट्याक एका ल्हान पेटण्यांत पेटून तशेंच येंटो सुत्तायताना बिगदोंच्या खातीर कांबियांक मधें मधें येंटो भोंवाडो काडन व्हराजे पडता. तुपें वयर समतट्ट जाताना, कळशेंत भात भर‌ल्ले बरीं दिसता. तवळ निमाणे खोवयलल्यो पेंडिंयांच्यो तकली बांदून पांती वोळन येजे. तवळ वयर एंबरोयडरी केल्लेबरीं दिसता. उपरांत दूसऱ्यो पेंडियो पांत्ये भितर‍्ल्यान तकली वयर घालन खोवोवन वेचें आनी तांचेर दुस्रें एक नेवाळें बांदचें. त्या नेवाळ्याक आनी पांत्येक खोवयलेल्या भातेणांक थंय थंय सुंबाचे कट घाल्चे. तवळ वयलें भातेण सकला निसर‍्ना. तशेंच भातेण लावन वयर वेताना लागीं लागीं हाडचें आनी भात घाल्ते वयर वेचें. तवळ मुळाबरीच तुप्याची वयली कूस लागीं येता. उपरांत लांब नितळ भातेणाच्यो पेंडियो सोडवन तुपें शिंवोंक आरंभ कर‍्चें. शिंवोन वयर वेच्या पयलें थंयसर भाता मदें कांटी, केस, कुपा फातोर, लोंकाड आनी डिडिटी, पर्नें भात दवर‍्तात. उपरांत सबार हंतांनी भातेणाची तकली सकला घालन शिंवचें. निमाण्या हंताक पावताना, भातेणा उंडियो, काडे बांदून, पाटीं बागावन केल्ले पेंडियो तकलेक वोमतें घाल्चे. तशेंच दोन-तीन पेंडियो घालन ताच्या कट घाल्ल्या दोंपळ्याक खुरीस वा सिरी हाचें मूळ रिगवन दवर‍्चें. तवळ तुपें संपूर्ण जाता.

तीन दिसां उपरांत तुपें सार्कें बसल्लें आसता. तवळ शिंव‌ल्लें भातेण भोंवतणी सोभीत कर्न कातर‍्चें आनी मुळांत फेर‍्मरे भायर आयिल्लें भातेण कातर‍्चें. उपरांत बरी माती कालवन फेर‍्मरी भोंवतणी लेपची आनी सुकोन येताना पेटण्यांत पेटून, शेण वा तार सारंवचें. अशें सोभीत एक तुपें घरा मुकार होकले परीं सोभच्याक तयार.

तुपें काडुंक आरंभ कर‍्ताना, कशें तुपें आकेर केल्लें तशेंच तकले थावन काडन येंवचें. ना तर मधें दोंपळो काडन तांदळा मुड्यांतलो तांदूळ देंवयिल्ले परीं भात कूर‍्व्यांक देंवंवचें. निमाणें आडी काडची आनी शेण झाडचें. व्हड तुप्यांतलें भात काडताना निसण उप्योग करुंक पडता.

तुप्या विशीं थोडें...

एका तुप्यांत कनिषट १० मुडे तांदळाचें भात भर‍्येत. व्हड बेसाय आस‌ल्ल्यांनी १०० मुडे तांदळाचें भात तुप्यांत घाल्येत. आदल्या सताच्या बेळ्यांनी कनिषट एका एकऱ्यांत १० मुडे तांदूळ जातालो तर, २० एक्रे बेसाय आस‌ल्ल्या व्हड बेसायेगारांक कनिषट २०० मुडे तांदळाचें भात जातालें. तवळ आंगणांत दोन तुपीं घाल्तालीं. पूण तसली सागोळी आतां आस‌ल्ली तर, आतांच्या वेग्यानीक बेळ्यांनी एकऱ्याक ४० मुडे तांदळाचें भात जाताना, भाताचीं तुपीं कितलीं जातीं कोण्णा?

ल्हान सागोळेगारांचीं धा, वीस, तीस, चाळीस मुड्यांचीं तुपीं चाल्तेर आस‌ल्लीं. सुग्गेचें बेळें लुंवोन जातेच तें भात गळग्यांत भर्न, तुप्याचें भात तांदूळ करुंक आरंभ कर‍्तालीं. उपरांत थोडो गेणिगारांक, थोडो रिणकार‍्यांक, थोडो कुल्कारांक वांटून ऊर‌ल्ले मुडे स म्हयनांक तेकीद माळ्यार दाळतालीं. तांदळा मुडे माळ्यांनी कुजनाच्या धुवराक काळे वा तांबडे जाताले. उपरांत त्या मुड्यांचे येंटे गुटलावन पेळे कर्न दूसऱ्या वर‍्सा तुप्याक वापार‍्तालीं. धुवराच्या बळान येंटे घट जातात आनी तुप्याक नव्या येंट्यां आनी दोरियां मधें रेवडायताना त्या तुप्याची सोभाय चडताली. एकदम व्हड तुप्यांक मासळे बोटिंचे राझू, हाडन उप्योग कर‍्तालीं. तुपें मेकुळन ताची सक्कड साहेत दूसऱ्या वर‍्सा खातीर आटियेचे/हाटियेचे माळ्यार दाळन दवर‍्चें आस‌ल्लें.

तुपें घाल्चो एक संभ्रम, शेत्काराचें व्हडलें फेसत

तुपें घाल्च्या दिसा घरांत, आंगणांत रोसा माटवाचें वातावरण तशेंच व्हडल्या फेसताचो संभ्रम आस‌ल्लो. नव्या तांदळाची म्हण्णी, तोवश्याचें मांडास, सुंर‍्गी पानांच्यो पोट्टू पातोळ्यो, तळट्याची सूर आनी मिटाची मासळी गडद जेवण. सेजार‍्चिंच मोडकेचीं सयरीं. त्या दिसा पडला थावन आयिल्लीं आमच्या केकाचीं (मोगोर‍्ल्यांनी मासळी व्यापार कर‍्चो प्रदेश) मोगोर‍्लीं सयत कुटमा स्पिरितान मासळी रांदून जेवण तयार करुंक वोद्दाडचें विशेस.

आयच्या दिसांनी तुपें घालुंक आस‌ल्लें तर, एक वोळ पद सांग्येतें कोण्णा: “म्हाका नवरो जाय कृषे  गार, वीस एक्रे तोटागार, दोनशीं मुड्यां तुप्यागार, दाटो मोटो बेसायेगार, म्हाका नवरो जाय कृषे गार...” 

तुप्या पाटलीं सतां

आदीं तुपें पळेवन मनशाक मोल बांदतालीं. सैरीक सोदताना सयत तुपें पळेतालीं. तुपें आसल्यार भात, कणी, तांदळाक तत्वार आसचोना, आपली धूव उपाशी पडचिना म्हळ्ळी पात्येणी. तुपें शेत्काराचें व्हडपण दाकयतालें. ताका पयली मणय आस‌ल्ली.

सबार रयतांक सागोळे सहकारी बेंकाचें रीण आसतालें. रीण वेळार फारीक करिनात‌ल्ले खातीर तुपें जप्तीं कर‍्चें आस‌ल्लें. तुपें नात‌ल्ल्या घरांनी गोट्यांतलें जोत सयत आंबुडन व्हर‍्चें आस‌ल्लें. एका काळार बोळ कडंबगुरिचो सावेर सिकेर म्हळ्यार नांवाडदीक सागोळेगार. वीस मुडे सुवात आस‌ल्ली. एके वाटेन तुंर‍्बाचें तुपें घालन आपलें चेपें उरयलली, तशेंच आन्येके वाटेन कांबळाचे रेडे बांदून भांगाराचें मेडल हाड‌ल्ली कीर्त ताका फावो जाल्ली. त्या वेळार कार्कळ संजीव नायकाची चालिगेणिची भुंय घोळोन आस‌ल्ल्यान हरेका वर‍्सा संजीव नायकान सुग्गी पग्गुंत गेणिचे तांदळा मुडे व्हरुंक बोयल गाडी घेवन बोळ येंवचें आस‌ल्लें. एका वर‍्सा कार्तिच्या बेळ्याक उज्यारोग येवन पोस्वोंच्या वेळार सगळें बेळें पोट्टू पोल‌च जालें खंय. त्या वर‍्सा सावेर सिकेरीन संजीव नायकाचे भिरांतेन आपल्या पुतां सुनांक सांगाता घेवन रातो रातीं तुंर‍्बाचें तुपें शिंवलें खंय. त्या वर‍्सा हर‍्शेंच्या परीं धनी गेण व्हरुंक येताना तुपें पोवोन कुसोन पडलेलें घडीत पळेवन, दोळ्यांनी दुकां भरोन, आयिल्ले वाटेक सुंक नासताना पाटीं गेलो खंय. तें न्हय आसताना, त्या वर‍्साची गेण मापी केली खंय. तितलो कार‍्बारी बोळ सावेर सिकेर म्हजो आब म्हणोंक म्हाका व्हडपण भोग्ता. हें तुप्याचें लेखन कोंकणी साहित्याक अर्पुंक तोच प्रेरण. दे| आबा तुका म्हजे सलाम.

म्हजें जिवीत आनी भाता तुपें

म्हाका ल्हानपणार‌च अनिवाऱ्यगी, आकस्मीत‌गी म्हळ्ळेबरीं कृषी शेतांत सबार आवकास लाबल्यात. तांतूं भाता तुपें शिंवचेंय एक. तुपें शिंवची ती प्राय म्हजी न्हय आसल्ली तर‌यी, आज तुप्या विशीं हेरांक कळंवच्या तितलो अनभोग म्हाका ल्हानपणिंच लाबला.

बंडसाले तुपें, कल्लोट्टू तुपें, नडिल्ला तुपें, मित्तराडी तुपें, कट्टदडी तुपें, अंबराडी तुपें, मरिमार तुपें, कडंबगुरी तुपें, पराडी तुपें, पोसेल्ला तुपें, उम्मनपाल तुपें - हीं तुपीं वर‍्सांवार घाल्चीं   बोळ गांवचीं नांवाडदीक तुपीं. जशें व्हड घरांनी तुप्या खातीर‌च देड फूट उबार काटीं शाश्वत घाल्लिंच आसतालीं, तशेंच ह्या घर‍्च्या आंगणांत‌यी शाश्वत तुप्या काटीं आस‌ल्लीं. सेजार‍्च्यांनी आनी गांवच्यानी सांगाता मेळोन तुपीं घाल्चीं आस‌ल्लीं.

आमच्या घरा, त्या एका वर‍्सा हर वर‍्सा परिंच तुपें घालुंक सगळी तयाराय जाल्ली. सबार वर‍्सांनी आमकां तुपें शिंवोंक कट्टदडी कुंर‍्बील शेट्टी, संजीव शेट्टी, श्रीधर शेट्टी, बंचनाडी बाबू शेट्टी, कोरडेल नेम शेट्टी, गुरी बित्तूल बाबू शेट्टी, बोळ विकटर सिकवेरा आनी पावल सिकवेरा येताले. तांतले कोण‌यी एकलो तर‌यी आसल्यार तुपें शिंवोंक कांय अडकळ जायनातली. त्या वर‍्सा सगळी तयाराय आसल्यार‌यी काना श्हेरांत काजारा माटवांत वायन उणो जाल्ली परिगत उदेली. आपयललो तुपें शिंवचो मनीस खंच्यागी कारणान आयलोना. तशें आसताना त्या वर‍्सा तुपें शिंवचो आवकास म्हाका लाबलो. उपरांत दोन-तीन कडेन म्हाका तुपें शिवोंक आपवणें लाबलें. आज हें लेखन बरयताना म्हाका व्हर‍्तो आनंद भोग्ता. तुपेंच नीज शिंव‌ल्लो अनभोग नियाळ केलो. तुप्याच्या उडासा खातीर हांवें कोंकणी साहित्यांत १३०० जाण्वायेच्या सांगण्यांचें ‘तुपें दुस्री आडी घालन (दुस्रो छापो) शिंवला. आज आमचे करावळिंत भाता तुपीं पळेवंक मेळचीं अपरूप. गादेच मायाग जाताना, भात‌च पिकोंक बिक्कताना भाता तुपें मायाग जांवचें सहज. रेडे पाडे आळवाताना, तुपीं तांदळा मुडे आपलें आसतित्व होगडावंक सक्तात म्हळ्ळें सत पात्येवंक कश्ट जायनांत. आमचे भोंवारीं थोडे तर‌यी तुपें शिंव‌ल्ले कृषी मानेसत आसात. तांकां हो उगडास विस्रोंक नजो म्हळ्ळ्या इराद्यान, यूव पिळगेक तुप्या विशीं जाण्वाय दिंवचे खातीर हें लेखन हांवें बरयलां. ‘तुपें, आमच्या शेत्काराचें चेपें देकून फुडेंय सबार शेत्कारांच्या आंगणांनी तुपीं पळेंवचें भाग आमचें जांव.

बूक : ‘शेतां भाटां तोटांनी’ (सांपरदायीक कृषी आनी परिसर संशोधीत लेखनां)

लेखक : वल्ली बोळ

Published by: Prithvi Prakashan Mangalore